________________
३८५
स्थान-६,यदालोचनामिथ्यादुष्कृताभ्यां, विवेकाहँ यत्परिष्ठापिते आधाकर्मादौ शुध्धति, व्युत्सर्गार्ह यत्कायचेष्टानिरोधतः, तपोऽहं यनिर्विकृतिकादिना तपसेति ।
प्रायश्चित्तस्य चमनुष्या एव वोढारइतिमनुष्याधिकारवत् 'छव्विहामणुस्सा' इत्यादिसूत्रादरभ्य आ लोकस्थितसूत्रात् प्रकरणमाह -
मू. (५३३) छव्विहा मणुस्सगा पं० २० - जंबूदीवगा घायइसंडदीवपुरच्छिमद्धग। घायइसंडदीवपच्चत्थिमद्धगा पुक्खरवरदीवड्डपुरथिमद्धगा पुक्खरवरदीवड्डपचत्थिमद्धगा अंतरदीवगा, अहवाछविहामणुस्सा पं० तं०-संमुच्छिममणुस्स ३-कम्मभूमग १ अकम्मभूमग २ अंतरदीवग ३ गब्भवक्कंतिअमणुस्सा ३ - कम्मभूमिगा १ अकम्मभूमिगा २ अंतरदीवगा ३ ।
वृ.गतार्थंचैतत्, नवरं 'अहवाछविहे'त्यत्रसम्मूर्च्छनजमनुष्यास्त्रिविधाः कर्मभूमिजादिभेदेन, तथ गर्भव्युत्क्रातिकास्त्रिधा तथैवेति षोढा।।
मू. (५३४) छव्विहा इड्डीमंता मणुस्सा पं० तं० - अरहंता चक्कवट्टी बलदेवा वसुदेवा चारणा विजाहरा । छव्विह अणिड्डीमंता मणुस्सां पं०२० - हेमवंतगा हेरन्नवंतगा हरिवंसगा रम्मगवंसगा कुरुवासिणो अंतरदीवगा।
वृ. 'चारण'त्ति जङ्घाचारणा विद्याचारणाश्च, विद्याधरा-वैतादयादिवासिनः ।
मू. (५३५) छव्विह ओसप्पिणी पं० तं० - सुसमसुसमा जाव दूसमदूसमा, छव्विह ओसप्पिणी पं० २० - दुस्समदुस्समा जाव सुसमसुसमा ।
मू. (५३६) जंबुद्दीवे २ भरहेरवएसुवासेसु तीताए उस्सप्पिणीते सुसमसुसमाते समाए मणुया छच्च धणुसहस्साइं उडमुच्चत्तेणं हुत्था, छच्च अध्धवपलिओवमाइं परमाउं पालयित्था १, जंबुद्दीवे २ भरहेरवतेसु वासेसु इमीसे ओसप्पिणीते सुसमसुसमाते समाए एवं चेव २, जंबू० भरहेरवते आगमेस्साते उस्सप्पिणीते सुसमसुसमाते समाए एवं चेव जावछच्च अद्धपलिओवमाई परमाउं पालतिस्संति ३, जंबुद्दीवे २ देवकुरुउत्तरकुरासु मणुया छधणुस्सहस्साइं उडं उच्चत्तेणं पं० छच्च अद्धपलिओवमाइं परमाउंपालेति ४, एवं घायइसंडदीवपुरच्छिमद्धे चत्तारिआलावगा जाव पुक्खरवरदीवड्डपञ्चच्छिमद्धे चत्तारि आलावगा।
वृ. 'छच्चधणुसहस्साईति त्रीन् कोशानित्यर्थः, 'छच्च अद्धपलिओवमाईति त्रीणि पल्योपमानीत्यर्थः।
मू. (५३७) छव्विहे संघयणे पं० तं० - वतिरोसभनारातसंघयणे उसभनारायसंघयणे नारायसंघयणे अद्धनारायसंघयणे खीलितासंघयणे छेवट्ठसंघयणे।
वृ.संहननं-अस्थिसञ्चयः, वक्ष्यमाणोपमानोपमेयःशक्तिविशेष इत्यन्ये, तत्रव्रजं-कीलिका ऋषभः-परिवेष्टनपट्टः नाराचः-उभयते मर्कटबन्धः, यत्र द्वयोरस्थनोरुभयतोमर्कटबन्धेन बद्धयोः पट्टाकृतिना तृतीयेनास्थ्ना परिवेष्टितयोरुपरि तदस्थित्रितयभेदि कीलिकाकारं वज्रनामकमस्थि भवति तद्वऋषभनाराचं प्रथम, यत्र तु कीलिका नास्ति तद् ऋषभनाराचं द्वितीयं, यत्र तूभयोमर्कटबन्धएवतन्नाराचं तृतीयं, यत्रत्वेकतो मर्कटबन्धो द्वितीयपाइँ कीलिक तदर्द्धनारचं चतुर्थं, कीलिकाविद्धास्थिद्वयसञ्चितंकीलिकाख्यंपञ्चमं, अस्थिद्वयपर्यन्तस्पर्शनलक्षणां सेवामात सेवामागतमिति सेवार्तषष्ठं,
_____ -शक्तिविशेषपक्षे त्वेवंविधदावदिरिव दृढत्वं संहननमिति, इह गाथे3|25
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org