________________
३१८
स्थानाङ्ग सूत्रम् ५/१/४२८ सिंघाडगतिगचउक्कचचरचउम्मुहमहापहपहेसु नगरनिद्धमणेसु सुसाणसुत्रागारगिरिकंदरसन्तिसेलोवट्ठावणभवनगिहेसु संनिक्खित्ताई चिट्ठति ताइवा पासित्ता तप्पढमताते खंभातेजा,
इच्चेहिं पंचहिं ठाणेहिं ओहिदसणे समुप्पजिउकामेतप्पढमताते खंभाएजा । पंचहिं ठाणेहिं केवलवरनाणदंसणे समुप्पजिउकामेतप्पढमतातेनोखंभातेजा, तं०-अप्पभूतंवा पुढविंपासित्ता तप्पढमताते नो खंभेजा, सेसं तहेव जाव भवनगिहेसु संनिक्खित्ताई चिट्ठति ताई वा पासित्ता तप्पढमयाते नो खंभातेज्जा, सेसं तहेव, इच्चेतेहिं पंचहिं ठाणेहिं जाव नो खंभातेजा।
वृ. पंचही त्यादिव्यक्तं, नवरंअवधिना दर्शनं-अवलोकनमर्थानामुत्पत्तुकाम-भवितुकामं तप्रथमतायां-अवधिदर्शनोत्पादप्रथमसमये 'खंभाएजत्ति स्कम्नीयात् क्षुभ्येत, चलतीत्यर्थः, अवधिदर्शनेवासमुत्पत्तुकामे सतिअवधिमानितिगम्यते क्षुभ्येद् अल्पभूतां-स्तोकसत्त्वांपृथिवीं दृष्ट्वा, वाशब्दा विकल्पार्थाः, अनेकसत्त्वव्याकुला भूरिति सम्भावनावान् अकस्मादल्पसत्त्वभूदर्शनात् आः किमेतदेवमित्येवं क्षुम्येदेव अक्षीणमोहनीयत्वादिति भावः, अथवा भूतशब्दस्य प्रकृत्यर्थत्वादल्पभूतां-अल्पा,
पूर्वं हि तस्य बह्वी पृथ्वीति सम्भावनाऽऽसीदिति १, तथाऽत्यन्तप्रचुरत्वात्कुन्थूनां कुन्थुराशिभूतां-कुन्थुराशित्वप्राप्तां पृथिवीं दृष्ट्वा अत्यन्तविस्मदयाभ्यामिति २, तथा 'महइमहालय'तिमहातिमहत् महोरगशरीरं-महाऽहितनुंबाह्यद्वीपवर्तियोजनसहप्रमाणं दृष्ट्वा विस्मयाद् भयाद्वा ३, तथा देवं महर्द्धिकं महाधुतिकं महानुभागं महाबलं महासौख्यं दृष्ट्वा विस्मयादिति ४, तथा 'पुरेसु वत्ति नगराधेकदेशभूतानि प्राकारावृतानि पुराणीति प्रसिद्धं तेषु पुराणानि-चिरन्तनानिओरालाइंक्वचित्पाठःतत्रमनोहराणीत्यर्थः ‘महइमहालयाईतिविस्तीर्णत्वेन महानिधानानीति-महामूल्यरलादिमत्त्वेन,प्रहीणाः स्वामिनोयेषांतानितथा, तथाग्रहीणाः सेकारःसेचकास्तेष्वे- वोपर्युपरि धनप्रक्षेपकाः पुत्रादयो येषां तानि तथा, अथवा प्रहीणाः सेतवःतदभिज्ञानभूताः पालयस्तन्मार्गा वाऽतिचिरन्तनतया प्रतिजागरकाभावेन च येषां तानि प्रहीणसेतुकानि, किंबहुना?,
निधायकानां यानि गोत्रागाराणि-कुलगृहाणि तान्यपि प्रहीणानि येषां । अथवा तेषामेव गोत्राणि-नामान्याकाराश्च-आकृतयस्तेपहीणांयेषातानिप्रहीणगोत्रागाराणिप्रहीणगोत्राकारणाणि वा, एवमुच्छिन्नस्वामिकादीन्यपि, नवरमिहप्रहीणाः-किंचित्सत्तावन्तः उच्छिन्ना-निर्नष्टसत्ताकाः, यानीमानि-अनन्तरोक्तविशेषणानि तथा ग्रामादिषुयानि, तत्रकरादिगम्योग्रामः,आगत्य कुर्वन्ति यत्रसआकरो-लोहाद्युत्पत्तिभूमिरिति, नास्मिन्करोऽस्तीतिनकर, धूलीप्राकारोपेतं खेटे, कुनगरं कर्बटे, सर्वतोऽर्द्धयोजनात् परेण स्थितग्राम मडम्ब यस्य जलस्थलपथावुभावपि तद् द्रोणमुखं यत्रजलपथस्थलपथयोरन्यतरेणपर्याहारप्रवेशस्तत्पत्तनंतीर्थस्थानमाश्रमःयत्रपर्वतनितम्बादिदुर्गे परचक्रभयेन रक्षार्थ धान्यादीनि संवहन्ति स संवाहः,
यत्र प्रभूताना भाण्डानांप्रवेशः स संनिवेशः, तथा श्रृङ्गाटकं-त्रिकोणं रथ्यान्तरं स्थापना त्रिकं-यत्ररथ्यानांवयंमिलतिचत्वरं-रथ्याष्टकमध्यं चतुष्कं यत्ररथ्याचतुष्टयं चतुर्मुखं देवकुलादि महापथो-राजमार्गः पथो-रथ्यामात्रं, एवंभूतेषु वा स्थानेषु, नगरनिर्द्धमनेषु-तत्क्षालेषु, तथा अगारशब्दसम्बन्धात् श्मशानागारं-पितृवनगृहंशून्यगारं-प्रतीतंतथागृहशब्दसम्बन्धादगिरिगृह
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org