SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 651
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६३४ पाणिनीय-अष्टाध्यायी- प्रवचनम् के स्थान में 'लू' आदेश है । 'धात्वादेः ष: स:' ( ६ | १ | ६४ ) से धातुस्थ षकार को सकारादेश है। लिटि धातोरनभ्यासस्य (६ | १/८ ) से 'सिव्' धातु को द्वित्व होता है। इस सूत्र से इणु से परवर्ती सिंव्' के आदेश रूप सकार को मूर्धन्यादेश होता है। 'पुगन्तलघूपधस्य च ' ( ७ |३ |८६) से लघूपधलक्षण गुण होता है। 'ञिष्वप् शयें' (अदा०प०) धातु से सुष्वाप । (२) अग्निषु । यहां 'अग्नि' शब्द से 'स्वौजस० ' ( ४ । १ । २) से 'सुप्' प्रत्यय है । इस सूत्र से इण् वर्ण से परवर्ती प्रत्ययस्थ सकार को मूर्धन्यादेश होता है। ऐसे ही - वायुषु । कर्तृषु । हर्तृषु । मूर्धन्यादेश: (६) शासिवसिघसीनां च । ६० । प०वि० - शासि वसि - घसीनाम् ६ । ३ च अव्ययपदम् । सo - शासिश्च वसिश्च घसिश्च ते शासिवसिघसय:, तेषाम्-शासिवसिघसीनाम् (इतरेतरयोगद्वन्द्वः) । अनु०-संहितायाम्, सः, अपदान्तस्य मूर्धन्यः, इण्कोरिति चानुवर्तते । अन्वयः -संहितायां शासिवसिघसीनां च इण्कोरपदान्तस्य सो मूर्धन्यः । अर्थ:-संहितायां विषये शासिवसिघसीनां धातूनां च इण्कोरुत्तरस्याऽपदान्तस्य सकारस्य स्थाने, मूर्धन्यादेशो भवति । उदा०- (शासि ) अन्वशिषत्, अन्वशिषताम्, अन्वशिषन् । शिष्टः, शिष्टवान् । ( वसि ) उषितः, उषितवान् उषित्वा । ( घसि) जक्षतु:, क्षुः । अक्षन्नमीमदन्त पितरः । आर्यभाषाः अर्थ- (संहितायाम् ) सन्धि - विषय में (शासिवसिघसीनाम् ) शासि, वसि, घसि इन धातुओं के ( इण्को) इण् और कवर्ग से परवर्ती ( अपदान्तस्य) अपदान्त (सः) सकार के स्थान में (मूर्धन्यः ) मूर्धन्यादेश होता है। उदा०- (शासि ) अन्वशिषत् । उसने शिक्षा दी । अन्वशिषताम्। उन दोनों ने शिक्षा दी । अन्वशिषन् । उन सब ने शिक्षा दी। शिष्टः शिष्टवान् । उसने शिक्षा दी । ( वसि ) उषितः, उषितवान्, उषित्वा । उसने निवास किया। (घसि) जक्षतुः । उन दोनों ने खाया। जक्षुः । उन सबने खाया। अक्षन्नमीमदन्त पितरः । अक्षन् । उन्होंने खाया। सिद्धि - (१) अन्वशिषत् | यहां अनु-उपसर्गपूर्वक 'शासु अनुशिष्टौं' (अदा०प०) धातु से 'लुङ्' प्रत्यय है । लकार के स्थान में 'तिप्' आदेश है। सर्तिशास्त्यर्तिभ्यश्चं Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003301
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 06
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages802
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy