SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 64
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ४७ सप्तमाध्यायस्य प्रथमः पादः उदा०-इष्ट्वीनं देवान् । 'इष्ट्वा देवान्' यह प्रयोग प्राप्त था। इष्ट्वीनम् पूजा करके। सिद्धि-इष्ट्वीनम् । यज्+क्त्वा। यज्+त्वा । इ अज्+त्वा। इज्+त्वा। इष्+त्वा। इष्+ट्व् ईनम्। इष्ट्वीनम्+सु। इष्ट्वीनम्+० । इष्ट्वीनम्। ___ यहां यज देवपूजासंगतिकरणदानेषु' (भ्वा०3०) धातु से 'समानकर्तृकयो: पूर्वकालें (३।४।२१) से क्त्वा' प्रत्यय है। इस सूत्र से छन्दविषय में क्त्वा' प्रत्यय को ईनम्-आदेश निपातित है। 'वचिस्वपियजादीनां किति (६।१।१५) से 'यज्' को सम्प्रसारण (इ) और सम्प्रसारणाच' (६।१।१०६) से अकार को पूर्वरूप एकादेश (इ) होता है। व्रश्चभ्रस्ज०' (८।२।३६) से जकार को षत्व और 'ष्टुना ष्टुः' (८।४।४१) से तकार को टवर्ग टकार होता है। निपातनम् (४) स्नात्व्यादयश्च।४६। प०वि०-स्नात्वी-आदय: १।३ च अव्ययपदम्। स०-स्नात्वी आदिर्येषां ते स्नात्व्यादय: (बहुव्रीहि:)। अनु०-अङ्गस्य, छन्दसि इति चानुवर्तते। अन्वय:-छन्दसि स्नात्व्यादयश्च निपातनम्।। अर्थ:-छन्दसि विषये स्नात्व्यादयश्च शब्दा निपात्यन्ते। स्ना-अङ्गाद् उत्तरस्य क्त्वा-प्रत्ययस्य ईकारादेशो भवतीत्यर्थः । उदा०-स्नात्वी मलादिव (मै०सं० ३।११।१०)। स्नात्वा इति प्राप्ते। पीत्वी सोमस्य वावृधे (ऋ० ३।४० ७)। पीत्वा इति प्राप्ते। 'स्नात्व्यादयः' इत्यत्रादिशब्द: प्रकारवचन: । न हि स्नात्व्यादय: शब्दा गणे पठ्यन्ते। एवम्प्रकारा ये शब्दास्ते स्नात्व्यादयो वेदितव्या: । आर्यभाषा: अर्थ-(छन्दसि) वेदविषय में (स्नात्व्यादयः) स्नात्वी-आदि शब्द (च) भी निपातित हैं। अर्थात्-स्ना-अङ्ग से परे क्त्वा प्रत्यय को ईकार आदेश होता है। उदा०-स्नात्वी मलादिव (मै०सं० ३।११।१०)। स्नात्वा' यह रूप प्राप्त था। पीत्वी सोमस्य वावृधे (ऋ० ३।४०१७)। पीत्वा' यह रूप प्राप्त था। स्नात्वी=स्नान करके। पीत्वी-पान करके। स्नात्व्यादयः' यहां आदि शब्द प्रकारवाची है, क्योंकि स्नात्व्यादि' शब्द गणरूप में पठित नहीं हैं। इस प्रकार के सब शब्द स्नात्वी आदि समझने चाहिये। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003301
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 06
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages802
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy