SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 479
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ४६२ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् आर्यभाषा: अर्थ-(अपादादौ) ऋचा आदि के पाद के आदि में अविद्यमान (पदात्) पद से परवर्ती (अपूर्वाभ्याम्) अविद्यमानपूर्वी (आहो-उताहोभ्याम्) आहो, उताहो शब्दों से (युक्तम्) संयुक्त (शेष) शेष अर्थात् व्यवधान विषय में (तिङ्) तिङन्त (पदम्) पद (सर्वमनुदात्तम्) सर्वानुदात्त (न) नहीं होता है! उदा०-(आहो) आहो देवदत्त: पचति । आहो देवदत्त: पचति । अथवा देवदत्त पकाता है। (उताहो) उताहो देवदत्त: पठति । उताहो देवदत्त: पठति । अथवा देवदत्त पढ़ता है। सिद्धि-आहो देवदत्त: पर्चति। यहां ऋचा आदि के पाद के आदि में अविद्यमान, देवदत्त पद से परवर्ती, अविद्यमानपूर्वी आहो निपात से संयुक्त, देवदत्त शब्द से व्यवहित, तिङन्त 'पर्चति' पद को इस सूत्र से सर्वानुदात्त का प्रतिषेध होता है। विकल्प-पक्ष में सर्वानुदात्त होता है-आहो देवदत्त: पचति । ऐसे ही-उताहो देवदत्त: पठति । उताहो देवदत्त: पठति। सर्वानुदात्तविकल्प:(३४) गत्यर्थलोटा लण न चेत् कारकं सर्वान्यत्।५१| प०वि०-गत्यर्थलोटा ३१ लृट् ११ न अव्ययपदम्, चेत् अव्ययपदम्, कारकम् ११ सर्वान्यत् १।१। स०-गतिरों येषां ते गत्यर्थाः, गत्यर्थानां लोडिति गत्यर्थलोट, तेन-गत्यर्थलोटा (बहुव्रीहिगर्भितषष्ठीतत्पुरुषः) । सर्वं च तदन्यच्चेति सर्वान्यत् (कर्मधारयः)। अनु०-पदस्य, पदात्, अनुदात्तम्, सर्वम्, अपादादौ, तिङ्, न, युक्तमिति चानुवर्तते। अन्वय:-अपादादौ पदाद् गत्यर्थलोटा युक्तं लुट् तिङ् पदं सर्वमनुदात्तं न, न चेत् कारकं सर्वान्यत्। ___अर्थ:-अपादादौ वर्तमानं पदात् परं गत्यर्थलोटा युक्तं लुडन्तं तिङन्तं पदं सर्वमनुदात्तं न भवति, न चेत् कारकं सर्वान्यद् भवति, यस्मिन् करि कर्मणि वा कारके लोट, तस्मिन्नेव कारके यदि लुडपि भवतीत्यर्थः । उदा०-(कर्ता) आगच्छ देवदत्त ! ग्रामं द्रक्ष्यसि एनम्। आगच्छ देवदत्त ! ग्राममोदनं भोक्ष्यसे। (कर्म) उह्यन्तां देवदत्तेन शालय:, तेनैव भोक्ष्यन्ते । उह्यन्तां देवदत्तेन शालयः, यज्ञदत्तेन भोक्ष्यन्ते। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003301
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 06
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages802
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy