________________
कु-आदेश:
सप्तमाध्यायस्य तृतीयः पादः
(१४) हो हन्तेणिन्नेषु । ५४ । प०वि०-ह: ६ । १ हन्तेः ६ । १ णिन्नेषु ७ । १ ।
,
स० ञश्च पश्च तौ णौ, इच्च इच्च तौ इतौ णावितौ येषां ते ञ्णितः, णितश्च नश्च ते ञ्णिन्नाः, तेषु - ञ्णिन्नेषु ( इतरेतरयोगद्वन्द्वः ) अनु० - अङ्गस्य, कुरिति चानुवर्तते ।
अन्वयः - हन्तेरङ्गस्य हो गिन्नेषु कुः ।
अर्थ:- हन्तेरङ्गस्य हकारस्य स्थाने, ञिति णिति प्रत्यये नकारे च परत: कवगदिशो भवति ।
२६७
उदा०- (ञित् ) घातो वर्तते । ( णित्) स घातयति, घातकः, साधुघाती, धातंघातम् । ( नकारः ) ते घ्नन्ति । ते घ्नन्तु । तेऽघ्नन् ।
आर्यभाषाः अर्थ- (हन्तेः ) हन् इस ( अङ्गस्य) अङ्ग के (हः) हकार के स्थान में (ञ्णिन्नेषु) ञित् और णित् प्रत्यय तथा नकार परे होने पर (कुः) कवगदिश होता है।
उदा०- -(ञित् ) घातो वर्तते । हिंसा है। (णित) स घातयति । वह हिंसा कराता है । घातकः । हिंसक । साधुघाती । साधु हिंसाशील । घातंघातम् । पुनः-पुन: हिंसा करके । ( नकार) ते घ्नन्ति । वे हिंसा करते हैं । ते घ्नन्तु । वे हिंसा करें। तेऽघ्नन् । उन्होंने हिंसा की ।
सिद्धि - (१) घातः । हन्+घञ् । हन्+अ । घन्+अ । घत्+अ । घात्+अ । घात+सु । घातः ।
यहां 'हन हिंसागत्योः' (अदा०प०) धातु से 'भावे' (३ | ३ |१८ ) से 'घञ्' प्रत्यय है। इस सूत्र से 'हन्' के हकार को कवर्ग घकारादेश होता है- 'हकारेण चतुर्था: ' ( पा०शि० ४1९ ) । हनस्तोऽचिण्णलो:' (७ । ३ । ३२ ) से तकारादेश और 'अत उपधाया: ' (७/२/११६ ) से उपधावृद्धि होती है।
(२) घातयति । यहां पूर्वोक्त 'हन्' धातु से हेतुमति च' (३ । १ । २६ ) से 'णिच्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है ।
Jain Education International
(३) घातक: । यहां पूर्वोक्त 'हन्' धातु से 'वुल्तृचौं' (३ । १ । १३३ ) से 'ण्वुल्’ प्रत्यय है। 'युवोरनाक' (७ 1918) से 'बु' को 'अंक' आदेश है। शेष कार्य पूर्ववत् है । (४) साधुघाती। यहां पूर्वोक्त हन्' धातु से 'सुप्यजातौ णिनिस्ताच्छील्ये (३/२/७८) से 'णिनि' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
