SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 248
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २३१ सप्तमाध्यायस्य तृतीयः पादः उत्तरपदवृद्धिः (१६) वर्षस्याभविष्यति।१६। प०वि०-वर्षस्य ६।१ अभविष्यति ७१। स०- न भविष्यद् इति अभविष्यत्, तस्मिन्-अभविष्यति (नञ्तत्पुरुषः)। अनु०-अङ्गस्य, वृद्धि:, अच:, णिति, तद्धितेषु, अचाम्, आदे:, किति, उत्तरपदस्य, संख्याया इति चानुवर्तते। अन्वय:-संख्याया वर्षस्योत्तरपदस्याऽङ्गस्याचामादेरचस्तद्धिते णिति किति च वृद्धिः, अभविष्यति। अर्थ:-संख्यावाचिन: शब्दाद् उत्तरस्य वर्षशब्दस्योत्तरपदस्याऽमस्याचामादेरच: स्थाने, तद्धिते जिति णिति किति च प्रत्यये परतो वृद्धिर्भवति, स चेत् तद्धितो भविष्यत्यर्थे न भवति। उदा०-द्वे वर्षे अधीष्टो भृतो भूतो वेति द्विवार्षिक:, त्रिवार्षिक: । आर्यभाषा अर्थ-(संख्यायाः) संख्यावाची शब्द से परे (वर्षस्य) वर्ष इस (उत्तरपदस्य) उत्तरपद रूप (अङ्गस्य) अग के (अचाम) अचों में से (आदे:) आदिम (अच:) अच् के स्थान में (तद्धिते) तद्धित-संज्ञक (ञ्णिति) जित्, णित् और (किति) कित् प्रत्यय परे होने पर (वृद्धि:) वृद्धि होती है (अभविष्यति) यदि वह तद्धित प्रत्यय भविष्यत्काल {भावी} अर्थ में न हो। उदा०-द्विवार्षिक: । दो वर्ष तक अधीष्ट, भृत वा भूत कार्य। त्रिवार्षिक: । तीन वर्ष तक अधीष्ट, भृत वा भूत कार्य। सिद्धि-द्विवार्षिक: । यहां द्वि' और वर्ष शब्दों का तद्धितार्थोत्तरपदसमाहारे च (२।११५१) से तद्धितार्थ में कर्मधारयतत्पुरुष समास है। इस सूत्र से वर्ष' उत्तरपद को आदिवृद्धि होती है। ऐसे ही-त्रिवार्षिक: । 'अभविष्यति' का कथन इसलिये किया है कि यहां उत्तरपद को आदिवृद्धि न हो-त्रीणि वर्षाणि भावीति-त्रैवर्षिकम् । तीन वर्ष तक होनेवाला कार्य। उत्तरपदवृद्धिः (१७) परिमाणान्तस्यासंज्ञाशाणयोः।१७। प०वि०-परिमाणान्तस्य ६।१ असंज्ञा-शाणयो: ७।२। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003301
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 06
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages802
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy