________________
इडागम-प्रतिषेधः
(२५) न वृद्भ्यश्चतुर्भ्यः । ५६ । प०वि०-न अव्ययपदम्, वृद्भ्य: ५ | ३ चतुर्भ्यः ५ । ३ । अनु०-अङ्गस्य, आर्धधातुकस्य, से, इट् परस्मैपदेषु, न इति चानुवर्तते ।
धातुः
अन्वयः-चतुर्भ्यो वृद्भ्योऽङ्गेभ्यः सस्यार्धधातुकस्य परस्मैपदेषु इड् न । अर्थः-चतुर्भ्यो वृद्भ्यः-वृत्-आदिभ्योऽङ्गेभ्य उत्तरस्य सकारादेरार्धधातुकस्य परस्मैपदेषु परत इडागमो न भवति । उदाहरणम्
भाषार्थ:
(१) वृतु
(२) वृधु
(३) शृधु
सप्तमाध्यायस्य द्वितीयः पादः
(४) स्यन्दू
शब्दरूपम्
Jain Education International
वत्स्यति ।
अवर्त्स्यत् ।
विवृत्सति ।
वत्स्यति ।
अवर्त्स्यत् ।
विवृत्सति ।
शत्र्त्स्यति ।
अशर्त्स्यत् ।
शिशृत्सति ।
स्यत्स्यति ।
वह वर्ताव करेगा ।
यदि वह वर्ताव करता ।
वह वर्ताव करना चाहता है ।
वह बढ़ेगा ।
यदि वह बढ़ता ।
वह बढ़ना चाहता है ।
वह पादेगा ।
यदि वह पादता ।
वह पादना चाहता है
वह बहेगा ।
१६३
यदि वह बहता ।
अस्यन्त्स्यत् । सिस्यन्त्सति । वह बहना चाहता है ।
वृतु वर्तने, वृधु वृद्धौ शृधु शब्दकुत्सायाम्, स्यन्दू प्रसवणे इति भ्वादिगणान्तर्गताश्चत्वारो वृतादयः ।
आर्यभाषाः अर्थ-(चतुर्भ्यः) चार ( वृद्भ्यः) वृत् आदि (अङ्गेभ्यः) अङ्गों ये परे (सस्य ) सकारादि (आर्धधातुकस्य) आर्धधातुक को ( परस्मैपदेषु ) परस्मैपद-संज्ञक प्रत्यय परे होने पर ( इट्) इडागम (न) नहीं होता है।
उदा०- उदाहरण और उनका भाषार्थं संस्कृत-भाग में लिखा है।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
