SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 179
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १६२ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् है। इस सूत्र से इस सकारादि स्य' प्रत्यय को इडागम नहीं होता है। विकल्प-पक्ष में इडागम है-कर्तिष्यति। (२) अकय॑त् । यहां पूर्वोक्त कृती' धातु से 'लिनिमित्ते लुङ् क्रियातिपत्तौ (३।३।१३९) से लङ् प्रत्यय है। पूर्ववत् स्य' विकरण-प्रत्यय होता है। इस सूत्र से इस सकारादि स्य' प्रत्यय को इडागम नहीं होता है। विकल्प-पक्ष में इडागम है-अकर्तिष्यत् । (३) चिकृत्सति । यहां पूर्वोक्त कृती' धातु से 'धातो: कर्मण: समानकर्तृकादिच्छायां वा' (३।११७) से इच्छार्थ में सन्' प्रत्यय है। इस सूत्र से इस सकारादि प्रत्यय को इडागम नहीं होता है। विकल्प-पक्ष में इडागम है-चिकर्तिषति । (४) चय॑ति । ती हिंसासंग्रन्थनयो:' (तु०प०) पूर्ववत् । (५) छर्त्यति। उच्छृदिर् दीप्तिदेवनयो:' (रु०3०) पूर्ववत् । (६) तय॑ति । उतृदिर हिंसादानयोः' (रु०उ०) पूर्ववत् । (७) नर्व्यति। नृती गात्रविक्षेपे' (तु०प०) पूर्ववत् । इडागमः (२४) गमेरिट् परस्मैपदेषु ।५८ । प०वि०-गमे: ५।१ इट् ११ परस्मैपदेषु ७।३ । अनु० -अङ्गस्य, आर्धधातुकस्य, से इति चानुवर्तते । अन्वय:-गमेरङ्गात् सस्यार्धधातुकस्य परस्मैपदेषु इट् । अर्थ:-गमेरङ्गाद् उत्तरस्य सकारादेरार्धधातुकस्य परस्मैपदेषु परत इडागमो भवति। उदा०-गमिष्यति। अगमिष्यत् । जिगमिषति। आर्यभाषा: अर्थ-(गमे:) गमि इस (अङ्गात्) अङ्ग से परे (सस्य) सकारादि (आर्धधातुकस्य) आर्धधातुक प्रत्यय को (परस्मैपदेषु) परस्मैपद-संज्ञक प्रत्यय परे होने पर (इट) इडागम होता है। उदा०-गमिष्यति। वह जायेगा। अगमिष्यत् । यदि वह जाता। जिगमिष्यति। वह जाना चाहता है। सिद्धि- (१) गमिष्यति । यहां 'गम्तृ गतौ' (भ्वा०प०) धातु से पूर्ववत् 'लूट' और 'स्य' प्रत्यय है। इस सूत्र से इस सकारादि स्य' प्रत्यय को इडागम होता है। (२) आमिष्यत् । यहां पूर्वोक्त गस्तृ' धातु से पूर्ववत् तृङ्' प्रत्यय है। (३) बिगमिषति। यहां पूर्वोक्त 'गम्तृ' धातु से पूर्ववत् सन्' प्रत्यय है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003301
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 06
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages802
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy