SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 128
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १११ सप्तमाध्यायस्य द्वितीयः पादः अन्वय:-श्रूयुकोऽङ्गात् कित इट् न। अर्थ:-श्रिरित्येतस्माद् उगन्ताच्चाङ्गाद् उत्तरस्य कित: प्रत्ययस्य इडागमो न भवति। उदा०-(श्रि:) श्रित्वा, श्रित:, श्रितवान्। (उगन्तम् ) युत्वा, युत:, युतवान्। लूत्वा, लून:, लूनवान्। वृ-वृत्वा, वृत:, वृतवान्। तृ-तीर्वा, तीर्णः, तीर्णवान्। आर्यभाषा: अर्थ-(श्रूयुक:) श्रि और उक् वर्ण जिसके अन्त में है उस (अङ्गात्) अझ से परे (कित:) कित् प्रत्यय को (इट) इट् आगम (न) नहीं होता है। उदा०-(श्रि) श्रित्वा । सेवा करके। श्रितः । सेवा की। श्रितवान् । सेवा की। (उगन्त) युत्वा । मिश्रित-अमिश्रित करके । युतः । मिश्रित-अमिश्रित किया। युतवान् । अर्थ पूर्ववत् । लू-लूत्वा । काटकर। लूनः । काटा। लूनवान् । अर्थ पूर्ववत् । वृ-वृत्वा । वरण करके । वृतः । वरण किया। वृतवान् । अर्थ पूर्ववत् । तृ-तीर्थ्यो । तरकर । तीर्णः । तरा। तीर्णवान् । अर्थ पूर्ववत् । सिद्धि-(१) श्रित्वा । श्रि+क्त्वा। श्रि+त्वा। श्रित्वा+सु। श्रित्वा+० । श्रित्वा। यहां श्रिज्ञ सेवायाम्' (भ्वा०प०) धातु से समानकर्तृकयोः पूर्वकाले (३।४।२१) से क्त्वा' प्रत्यय है। इस सूत्र से कित् क्त्वा' प्रत्यय को इट् आगम नहीं होता है। . (२) श्रितः । यहां पूर्वोक्त श्रि धातु से निष्ठा' (३।२।१०२) से भूतकाल अर्थ में 'क्त' प्रत्यय है। (३) श्रितवान् । यहां पूर्वोक्त श्रि' धातु से पूर्ववत् क्तवतु' प्रत्यय है। (४) युवा, युतः, युतवान् । 'यु मिश्रणेऽमिश्रणे च' (अदा०प०) धातु से पूर्ववत् । (५) लूत्वा, लून:, लूनवान्। लूज़ छेदने (क्रया०उ०) धातु से पूर्ववत् । 'ल्वादिभ्यः' (८।२।४४) से निष्ठा के तकार को नकार आदेश होता है। (६) वृत्वा, वृतः, वृतवान् । वृन वरणे (स्वा०उ०) धातु से पूर्ववत् । (७) तीा । तृ+क्त्वा । तृ+त्वा। ति+त्वा। तीर+त्वा। तीर्वा+सु । ती[+० । तीर्ला। यहां तृ प्लवनसन्तरणयो:' (भ्वा०प०) धातु से पूर्ववत् क्त्वा' प्रत्यय है। ऋत इद् धातो:' (७।१।१०) से ऋकार के स्थान में इकार आदेश, उरण रपरः' (१।१।५१) से रपरत्व और हलि च' (८।२७७) से दीर्घ होता है। (८) तीर्णः। यहां पूर्वोक्त तृ' धातु से पूर्ववत् क्त' प्रत्यय है। 'रदाभ्यां निष्ठातो न: पूर्वस्य च दः' (८।२।४२) से निष्ठा के तकार को नकार आदेश और 'रषाभ्यां नो ण: समानपदे' (८।४।१) से णत्व होता है। ऐसे ही क्तवतु' प्रत्यय में-तीर्णवान्। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003301
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 06
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1999
Total Pages802
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy