________________
षष्टाध्यायस्य प्रथमः पादः उदा०-केतुं योग्य:-क्रय्य: गौ: । क्रय्य: कम्बल: । क्रयार्थं य आपणे प्रसारित: स क्रय्य: कम्बल इत्युच्यते।
आर्यभाषा: अर्थ-(संहितायाम्) सन्धि-विषय में (तदर्थे) उसी क्री-धातु के अर्थ में (क्रय्यः) क्रय्य शब्द (वि) यकारादि (प्रत्यये) प्रत्यय परे होने पर निपातित हैं।
उदा०-क्रय करने योग्य-क्रय्य गौ (बैल)। क्रय्य: कम्बल: । क्रय करने के लिये जो आपण-दुकान में फैलाया जाता है वह 'क्रय्य' कम्बल कहाता है। मूल्य से ग्रहण करने योग्य क्रेय' कहाता है।
सिद्धि-(१) क्रय्य: । क्री+यत् । क्रे+य। क् अय्+य । क्रय्य+सु। क्रय्यः ।
यहां 'डुक्रीञ् द्रव्यविनिमये' (क्रयाउ०) धातु से अचो यत्' (३।१।९७) से यंत् प्रत्यय है। 'सार्वधातुकार्धधातुकयो:' (७।३।८४) से की इगन्त अंग को गुण (क्रे) होता है। इस सूत्र से यकारादि प्रत्यय परे होने पर एच् (ए) के स्थान में अय् आदेश निपातित है। निपातनम्
(१२) भय्यप्रवय्ये च च्छन्दसि।८३। प०वि०-भय्य-प्रवय्ये १।२ च अव्ययपदम् छन्दसि ७।१ । स०-भय्यश्च प्रवय्या च ते-भय्यप्रवय्ये (इतरेतरयोगद्वन्द्वः) । अनु०-संहितायाम्, यि, प्रत्यये इति चानुवर्तते। अन्वय:-संहितायां छन्दसि भय्यप्रवय्ये च यि प्रत्यये।
अर्थ:-संहितायां छन्दसि च विषये भय्यप्रवय्याशब्दौ यकारादौ प्रत्यये परतो निपात्येते।
उदा०-भय्यं किलासीत् (द्र०-का० सं० ३३१४) । वत्सतरी प्रवय्या।
आर्यभाषा: अर्थ-(संहितायाम्) सन्धि-विषय में एवं (छन्दसि) वेदविषय में (भय्यप्रवय्ये) भय्य और प्रवय्या शब्द (यि) यकारादि (प्रत्यये) प्रत्यय परे होने पर निपातित हैं।
उदा०-भय्यं किलासीत् (द्र०-का० सं० ३३४)। वत्सतरी प्रवय्या। सिद्धि-(१) भय्यम् । भी+यत्। भे+य । भृ अय्+य। भय्य+सु । भय्यम्।
यहां जिभी भये' (जु०प०) धातु से कृत्यल्युटो बहुलम्' (३ १३ ।११३) से अपादान कारक में यत्' प्रत्यय है। बिभेत्यस्मादिति भय्यम् । सार्वधातुकार्धधातुकयो:'