________________
ठन्+ण्यत्
(५) अवयसि वँश्च । ८३ । प०वि० - अवयसि ७ ।१ ठन् १ ।१ च अव्ययपदम् । स०-न वय इति अवय:, तस्मिन् - अवयसि (नञ्तत्पुरुषः ) । अनु०-कालात्, तम्, भूतः, षण्मासात् ण्यत् इति चानुवर्तते । अन्वयः-तम् कालात् षण्मासाद् भूतष्ठन् ण्यच्च, अवयसि । अर्थः-तम् इति द्वितीयासमर्थात् कालविशेषवाचिनः षण्मास-शब्दात् प्रातिपदिकाद् भूत इत्यस्मिन्नर्थे ठन् ण्यच्च प्रत्ययो भवति, अवयस्यभिधेये । उदा०- षण् मासान् भूतः - षण्मासिको रोग (ठन् ) । षाण्मास्यो रोग: ( ण्यत्) ।
आर्यभाषाः अर्थ- (तम्) द्वितीया-समर्थ (कालात्) कालविशेषवाची (षण्मासात् ) षण्मास प्रातिपदिक से (भूत) हो चुका, अर्थ में (ठन्) ठन् (च) और ( ण्यत्) ण्यत् प्रत्यय होते हैं (अवयसि ) यदि वहां वय: = आयु अर्थ अभिधेय न हो।
उदा०-षण्मास=छ: मास जिसको हो चुके हैं वह - षण्मासिक रोग (उन्) । षाण्मास्य रोग (ण्यत्) ।
सिद्धि - ( १ ) षण्मासिकः । षण्मास+शस्+ठन् । षण्मास्+इक । षण्मासिक+सु । षण्मासिकः ।
पञ्चमाध्यायस्य प्रथमः पादः
यहां द्वितीया-समर्थ, कालविशेषवाची 'षण्मास' शब्द से भूत- अर्थ में तथा अवयः (आयु से भिन्न) अर्थ अभिधेय में इस सूत्र से 'ठन्' प्रत्यय है । पूर्ववत् ठू' के स्थान में 'इक्' आदेश और अंग के अकार का लोप होता है ।
ख:
(२) षाण्मास्यः । पण्मास+शस्+ण्यत् । षाण्मास्+य। षाण्मास्य+सु । षाण्मास्यः । यहां पूर्वोक्त 'षण्मास' शब्द से भूत- अर्थ में तथा अवय: अर्थ अभिधेय में इस सूत्र से ण्यत् प्रत्यय है। पूर्ववत् अंग को आदिवृद्धि और अंग के अकार का लोप होता है।
निर्वृत्ताद्यर्थपञ्चकम्
www.com
८ १
Jain Education International
(१) समायाः खः । ८४।
प०वि० - समायाः ५ ।१ ख: १ । १ ।
अनु० - कालात्, तेन निर्वृत्तम् तम् अधीष्टः भृतः, भूतः, भावी
,
इति चानुवर्तते ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
