SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 69
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पाणिनीय-अष्टाध्यायी- प्रवचनम् यहां द्वितीया-समर्थ 'आढक' शब्द से सम्भवति - आदि अर्थों में इस सूत्र से 'ख' प्रत्यय है। स्त्रीत्व-विवक्षा ( स्थाली) में 'अजाद्यतष्टाप्' (४|११४) से 'टाप् प्रत्यय होता है। ऐसे ही आचितीना, पात्रीणा । ५२ (२) आढकिकी । आढक+अम्+ठञ् । आढक्+इक। आढकिक + ङीप् । आढकिकी+सु । आढकिकी । यहां द्वितीया-समर्थ 'आढक' शब्द से सम्भवति - आदि अर्थों में विकल्प पक्ष में 'प्राग्वतेष्ठञ्' (५1१1१८ ) से औत्सर्गिक 'ठञ्' प्रत्यय है । स्त्रीत्व-विवक्षा (स्थाली) में 'टिड्ढाणञ्०' (४।१।१५) से ङीप् प्रत्यय होता है। ऐसे ही आचितिकी, पात्रिकी । ष्ठन्+खः+ठञ् (३) द्विगोः ष्ठश्च । ५३ । प०वि० - द्विगो: ५ ।१ ष्ठन् १ । १ च अव्ययपदम् । अनु०-तत्, सम्भवति, अवहरति, पचति, आढकाचितपात्रात्, खः, अन्यतरस्याम् इति चानुवर्तते । अन्वयः - तद् द्विगोराढकाचितपात्रात् सम्भवति, अवहरति पचति ष्ठन् अन्यतरस्यां खश्च । अर्थ:-तद् इति द्वितीयासमर्थेभ्यो द्विगुसंज्ञकेभ्य आढकाचितपात्रेभ्यः प्रातिपदिकेभ्यः सम्भवति, अवहरति पचति इत्येतेष्वर्थेषु ष्ठन् विकल्पेन च ख: प्रत्ययो भवति, पक्षे च ठञ् प्रत्ययो भवति । 1 } उदा०- ( आढकम् ) द्वयाढकं सम्भवति, अवहरति पचति वा-द्वयादकिकी (ष्ठन् ) । द्वयाढकीना ( ख ) । द्वयाढकी कटाही ( ठन् - लुक् ) । (आचितम्) द्वयाचितं सम्भवति, अवहरति पचति वा-द्वयाचितिकी (ष्ठन् )। द्व्याचितीना (ख: ) । द्व्याचिता महाकटाही ( ठञ् - लुक्)। (पात्रम्) द्विपात्रं सम्भवति, अवहरति, पचति वा कटाही । द्विपात्रिकी (ष्ठन् ) । द्विपात्रीणा ( ख ) । द्विपात्रा कटाही ( ठञ् - लुक्) । आर्यभाषाः अर्थ- (तत्) द्वितीया-समर्थ (द्विगोः) द्विगुसंज्ञक (आढकाचितपात्रात्) आढक, आचित, पात्र प्रातिपदिकों से (सम्भवति) धारण कर सकता है (अवहरति ) कम धारण कर सकता है ( पचति) पकाता है अर्थों में (ष्ठन्) ष्ठन् (च) और ( अन्यतरस्याम् ) विकल्प से (ख) ख प्रत्यय होता है और पक्ष में औत्सर्गिक ठञ् प्रत्यय होता है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy