SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 67
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ५० पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् है। जब वह काशी पहुंचने को होता तब वहां के लोग उसके लिये आवहति-अर्थ में वस्निक' शब्द का प्रयोग करते थे अर्थात् वह बिक्री की रोकड़ ला रहा है" (पाणिनिकालीन भारतवर्ष पृ० २३३)। सम्भवति-आद्यर्थप्रत्ययविधिः यथाविहितं प्रत्ययः (१) सम्भवत्यवहरति पचति।५१। प०वि०-सम्भवति क्रियापदम्, अवहरति क्रियापदम्, पचति क्रियापदम्। अनु०-तद् इत्यनुवर्तते। अन्वय:-तत् प्रातिपदिकात् सम्भवति, अवहरति, पचति यथाविहितं प्रत्ययः । अर्थ:-तद् इति द्वितीयासमर्थात् प्रातिपदिकात् सम्भवति, अवहरति, पचति इत्येतेष्वर्थेषु यथाविहितं प्रत्ययो भवति । उदा०-प्रस्थं सम्भवति, अवहरति, पचति वा-प्रास्थिक: । कौडविक: । खारीकः। आर्यभाषा: अर्थ-(तत्) द्वितीया-समर्थ प्रातिपदिक से (सम्भवति) धारण कर सकता है (अवहरति) कम धारण करता है (पचति) पकाता है अर्थों में यथाविहित प्रत्यय होता है। उदा०-प्रस्थ (१० छटांक) को जो धारण कर सकता है, उससे कम को धारण कर सकता है वा पकाता है वह-प्रास्थिक पात्र । कुडव (१६ तोला) को जो धारण कर सकता है, उससे कम को धारण कर सकता है वा उसे पकाता है वह-कौडविक । खारी (४ मण) को धारण कर सकता है, उससे कम को धारण करता है वा पकाता है वह-खारीक, कडाहा आदि। सिद्धि-(१) प्रास्थिकः । प्रस्थ+अम्+ठञ् । प्रास्थ्+क। प्रास्थिक+सु । प्रास्थिकः । यहां द्वितीया-समर्थ प्रस्थ' शब्द से सम्भवति-आदि अर्थों में प्रागवतेष्ठ (५।१।१८) से यथाविहित ठञ्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है। ऐसे ही-कौडविकः । (२) खारीकः । यहां द्वितीया-समर्थ 'खारी' शब्द से सम्भवति-आदि अर्थों में खार्या ईकन् (५।१।३३) से 'ईकन्' प्रत्यय है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy