SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 436
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः ४१६ सिद्धि - द्विगुणाकरोति । द्विगुण+अम्+ डाच् । द्विगुण्+आ। द्विगुणा+सु। द्विगुणा+01 द्विगुणा । यहां कृञ् के योग में और कृषि = हल चलाने अर्थ में, गुण शब्द जिसके अन्त में है उस संख्यावाची 'द्विगुण' शब्द से इस सूत्र से 'डाच्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है । ऐसे ही त्रिगुणा करोति । यापनार्थप्रत्ययविधिः डाच् (१) समयाच्च यापनायाम् ॥ ६० । प०वि० - समयात् ५ ।१ च अव्ययपदम् यापनायाम् ७।१। अनु०-डाच्, कृञ इति चानुवर्तते । अन्वयः - कृञ्योगे यापनायां समयाच्च डाच् । अर्थः-कृञ्योगे यापनार्थे च वर्तमानात् समय-शब्दात् प्रातिपदिकाड् डाच् प्रत्ययो भवति । उदा० - समयं यापयति समया करोति । कालक्षेपं करोतीत्यर्थः । आर्यभाषाः अर्थ-(कृञः) कृञ् के योग में और (यापनायाम्) बिताने अर्थ में विद्यमान (समयात्) समय प्रातिपदिक से (च) भी (डाच्) डाच् प्रत्यय होता है। उदा० - समय को बिताता है-समया करता है। आज मेरी विवशता है कल वा परसों मैं यह कार्य कर सकूंगा, इस प्रकार से काल-क्षेप करता है । सिद्धि-समया करोति। यहां कृञ् के योग और यापना अर्थ में विद्यमान 'समय' शब्द से इस सूत्र से 'डाच्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है । अतिव्यथनार्थप्रत्ययविधिः डाच् (१) सपत्रनिष्पत्रादतिव्यथने । ६१ । प०वि०-सपत्र-निष्पत्रात् ५ ।१ अतिव्यथने ७ । १ । स०-सह पत्रेण वर्तते इति सपत्रः । निर्गतं पत्रं यस्मात् - निष्पत्रः । सपत्रश्च निष्पत्रश्च एतयोः समाहारः सपत्रनिष्पत्रम्, तस्मात् सपत्रनिष्पत्रात् Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy