________________
पञ्चमाध्यायस्य तृतीय पादः
३३६ उदा०-अनुकम्पितो देवदत्त:-देविक: (ठच्) । देविय: (घन्) । देविल: (इलच्) । अनुकम्पित उपेन्द्रदत्त:-उपड: (अडच्) । उपक: (वुच्) । उपिय: (घन्)। उपिल: (इलच्) । उपिक: (ठच्) ।
आर्यभाषा: अर्थ- नीतौ च तयुक्तात' (५।३।७७) इस प्रकरण में (मनुष्यनाम्न:) मनुष्यवाचक प्रातिपदिक के (द्वितीयात्) दूसरे (अच:) अच् से (ऊर्ध्वम्) आगे जो शब्द है उसका (लोप:) लोप होता है (ठाजादौ) ठ और अजादि प्रत्यय परे होने पर।
__ उदा०-अनुकम्पित देवदत्त-देविक (ठच्)। देविय (घन्)। देविल (इलच्)। अनुकम्पित-उपेन्द्रदत्त-उपड (अडच्) उपक (वुच्)। उपिय (घन्)। उपिल (इलच्)। उपिक (उच्)।
सिद्धि- दविक:' आदि पदों की सिद्धि पूर्ववत् है। लोप-विधिः(६) शेवलसुपरिविशालवरुणार्यमादीनां तृतीयात्।८४।
प०वि०- शेवल-सुपरि-विशाल-वरुण-अर्यमादीनाम् ६।३ तृतीयात् ५ ११ ।
सo-शेवलश्च सुपरिश्च विशालश्च वरुणश्च अर्यमा च ते-शेवलसुपरिविशालवरुणार्यमाणः। शेवलसुपरिविशालवरुणार्यमाण आदौ येषां ते-शेवलसुपरिविशालवरुणार्यमादयः, तेषाम्-शेवलसुपरिविशालवरुणार्यमादीनाम् (इतरेतरयोगद्वन्द्वगर्भितबहुव्रीहिः) ।
अनु०-मनुष्यनाम्न:, लोपः, ठाजादौ, ऊर्ध्वम्, अचः, इति चानुवर्तते।
अन्वय:- नीतौ च तद्युक्तात्' (५।३।७७) इत्यस्मिन् प्रकरणे शेवलसुपरिविशालवरुणार्यमादीनां मनुष्यनाम्नां तृतीयादच ऊर्ध्वं लोपष्ठाजादौ ।
__ अर्थ:- 'नीतौ च तद्युक्तात्' (५।३।७७) इत्यस्मिन् प्रकरणे शेवलसुपरिविशालवरुणार्यमादीनां मनुष्यवाचिनां प्रातिपदिकानां तृतीयादच ऊर्ध्वं यच्छब्दरूपं तस्य लोपो भवति, ठाजादौ प्रत्यये परत:।
उदा०-(शेवलादिः) अनुकम्पित: शेवलदत्त:-शेवलिक: (ठच्) । शेवलियः (घन्)। शेवलिल: (इलच्)। (सुपर्यादि:) अनुकम्पित:
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
