SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 314
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चमाध्यायस्य तृतीय पादः २६७ (१) दिक्- दक्षिण दिशा में रहता है- दक्षिणाहि रहता है। दक्षिणा रहता है (सप्तमी ) । दक्षिण दिशा रमणीया - दक्षिणाहि रमणीया । दक्षिणा रमणीया (प्रथमा) । (२) देश-दक्षिण देश में रहता है- दक्षिणाहि रहता है। दक्षिणा रहता है (सप्तमी) । दक्षिण देश रमणीय-दक्षिणाहि रमणीय । दक्षिणा रमणीय (प्रथमा) । (३) काल- दक्षिण शब्द काल अर्थ में सम्भव नहीं अत: उसका उदाहरण नहीं है। सिद्धि-(१) दक्षिणाहि । दक्षिण+ङि+सु+आहि । दक्षिण्+आहि । दक्षिणाहि + सु । दक्षिणाहि +0 । दक्षिणाहि । यहां दिक, देश, काल अर्थ में विद्यमान, सप्तमी - प्रथमान्त, दिशावाची 'दक्षिण' शब्द से स्वार्थ में दूर अर्थ अभिधेय में इस सूत्र से 'आहि' प्रत्यय है । 'यस्येति च' (६/४/१४८) से अंग के अकार का लोप होता है। (२) दक्षिणा । यहां पूर्वोक्त 'दक्षिण' शब्द से 'आच्' प्रत्यय है। आहिः+आच् (१२) उत्तराच्च । ३८ | प०वि० - उत्तरात् ५। १ च अव्ययपदम् । अनु० - दिक्शब्देभ्यः, सप्तमीपञ्चमीप्रथमाभ्यः, दिग्देशकालेषु, अपञ्चम्याः, आच्, आहि:, दूरे इति चानुवर्तते । अन्वयः-दिग्देशकालेषु अपञ्चम्यन्तात् सप्तमी - प्रथमान्ताद् दिक्शब्दाद् उत्तराच्चाऽऽहिरांच् च दूरे । अर्थ:-दिग्देशकालेष्वर्थेषु वर्तमानात् पञ्चमीवर्जितात् सप्तमीप्रथमान्ताद् दिशावाचिन उत्तरशब्दात् प्रातिपदिकाच्च स्वार्थे आहिराच् च प्रत्ययो भवति, दूरेऽभिधेये । उदाहरणम् (१) दिक्- उत्तरस्यां दिशि वसति - उत्तराहि वसति । उत्तरा वसति (सप्तमी ) । उत्तरा दिग् रमणीया - उतराहि - रमणीया । उत्तरा रमणीया (प्रथमा) । (२) देश: - उत्तरस्मिन् देशे वसति - उत्तराहि वसति । उत्तरा वसति (सप्तमी ) । उत्तरो देशो रमणीयः - उतराहि - रमणीयः । उत्तरा रमणीयः (प्रथमा) । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy