SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 286
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ अत् पञ्चमाध्यायस्य तृतीय पादः (१२) किमोऽत् । १२ । प०वि० - किम: ५ ।१ अत् १ । १ । अनु० - सप्तम्या इत्यनुवर्तते । अन्वयः-सप्तम्याः किमोऽत् । अर्थ:-सप्तम्यन्तात् किम्-शब्दात् प्रातिपदिकाद अत् प्रत्ययो भवति । उदा० - कस्मिन् क्व । क्व भोक्ष्यसे ? क्वाध्येष्यसे ? आर्यभाषा: अर्थ- (सप्तम्याः) सप्तम्यन्त ( किम:) किम् प्रातिपदिक से (अत्) अत् प्रत्यय होता है। उदा० - किसमें - क्व (कहां) । क्व भोक्ष्यसे ? तू कहां भोजन करेगा ? क्वाध्येष्यसे ? तू कहां पढ़ेगा। सिद्धि-क्व । किम्+ङि+अत् । क्व+अ । क्व+सु । क्व । यहां सप्तम्यन्त किम्' शब्द से इस सूत्र से 'अत्' प्रत्यय है । 'क्वातिं' (७ । २ । १०५) से 'किम्' के स्थान में 'क्व' आदेश होता है। 'अतो गुणे' (६।१।९६) से पररूप एकादेश (अ+अ=अ) होता है। 'अत्' प्रत्यय में तकार - अनुबन्ध 'तित् स्वरितम्' (६।१।१८२) से स्वरित स्वर के लिये है, अत: 'हलन्त्यम्' ( १ । ३ । ३) से तकार की इत् संज्ञा होकर 'तस्य लोप: ' (१।३।९) से उसका लोप हो जाता है 'न विभक्तौ तुस्मा: ' (१।३।४) को अनित्य मानकर तकार की इत्संज्ञा का प्रतिषेध नहीं होता है- क्वे । ह - विकल्पः (छान्दसः ) - २६६ (१३) वा ह च च्छन्दसि । १३ । Jain Education International प०वि० - वा अव्ययपदम् ह १।१ (सु - लुक् ), च अव्ययपदम्, छन्दसि ७ ।१ । अनु० - सप्तम्याः, किम इति चानुवर्तते । अन्वयः-छन्दसि सप्तम्यन्तात् किमो वा हः । अर्थ:- छन्दसि विषये सप्तम्यन्तात् किम् - शब्दात् प्रातिपदिकाद् विकल्पेन हः प्रत्ययो भवति, पक्षे च यथाप्राप्तं प्रत्ययो भवति । उदा० - कस्मिन्- कुह (ऋ० ८ । ७३ । ४) । क्व । कुत्र । कुत्रचिदस्य सा दूरे क्व ब्राह्मणस्य चावका: । For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy