SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 252
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २३५ पञ्चमाध्यायस्य द्वितीय पादः अन्वय:-तद् दन्तशिखाभ्यामस्य, अस्मिन्निति च वलच, संज्ञायाम, अस्ति। ____ अर्थ:-तद् इति प्रथमासमर्थाभ्यां दन्तशिखाभ्यां प्रातिपदिकाभ्यामस्येति षष्ठ्यर्थे, अस्मिन्निति च सप्तम्यर्थे वलच् प्रत्ययो भवति, संज्ञायां विषये, यत् प्रथमासमर्थमस्ति चेत् तद् भवति । उदा०-(दन्तः) दन्तावस्य, अस्मिन् वा स्त:-दन्तावलो गजः । (शिखा) शिखाऽस्य, अस्मिन् वाऽस्ति-शिखावलं नगरम्। शिखावला स्थूणा। __ आर्यभाषा: अर्थ-(तत्) प्रथमा-समर्थ (दन्तशिखात्) दन्त, शिखा प्रातिपदिकों से (अस्य) षष्ठी-विभक्ति और (अस्मिन्निति) सप्तमी-विभक्ति के अर्थ में (वलच्) वलच् प्रत्यय होता है (संज्ञायाम्) संज्ञा विषय में (अस्ति) जो प्रथमा-समर्थ है यदि वह 'अस्ति ' हो। उदा०-(दन्त) दन्त-बड़े दांत इसके हैं वा इसमें हैं यह-दन्तावल गज (हाथी)। (शिखा) शिखा ऊंची चोटी इसकी है वा इसमें है यह-शिखावल नगर। शिखावल स्थूणा (खम्भा)। सिद्धि-दन्तावल: । दन्त+औ+वलच् । दन्त+वल। दन्तावल+सु। दन्तावल: । यहां प्रथमा-समर्थ दन्त' शब्द से अस्य (षष्ठी) और अस्मिन् (सप्तमी) अर्थ में इस सूत्र से 'वलच्' प्रत्यय है। वले (६।३।११८) से अंग को दीर्घ होता है। ऐसे ही-शिखावल:। निपातनम् (मतुबर्थे)(२१) ज्योत्स्नातमिस्रागिणोर्जस्विन्नूर्जस्वलगोमिन मलिनमलीमसाः।११४।। प०वि०-ज्योत्स्ना-तमिस्रा-शृङ्गिण-ऊर्जस्विन्-ऊर्जस्वल-गोमिन्मलिन-मलीमसा: १।३। ____सo-ज्योत्स्ना च तमिस्रा च शृङ्गिणश्च ऊर्जस्विन् च ऊर्जस्वलश्च गोमिन् च मलिनश्च मलीमसश्च ते-ज्योत्स्ना०मलीमसा: (इतरेतरयोगद्वन्द्वः)। अनु०-तत्, अस्य, अस्ति, अस्मिन्, इति, संज्ञायाम् इति चानुवर्तते। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy