SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 250
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चमाध्यायस्य द्वितीय पादः २३३ स०-काण्डं च अण्डं च एतयो: समाहार: काण्डाण्डम्, तस्मात्काण्डाण्डात् (समाहारद्वन्द्व:)। ईरन् च इरच्च तौ ईरन्निरचौ (इतरेतरयोगद्वन्द्वः)। अनु०-तत्, अस्य, अस्ति, अस्मिन्, इति, इति चानुवर्तते। अन्वय:-तत् काण्डाण्डाभ्यामस्य, अस्मिन्निति च ईरन्निरचौ, अस्ति। अर्थ:-तद् इति प्रथमासमर्थाभ्यां काण्डाण्डाभ्यां प्रातिपदिकाभ्यामस्येति षष्ठ्यर्थे, अस्मिन्निति च सप्तम्यर्थे यथासंख्यम् ईरन्निरचौ प्रत्ययौ भवत:, यत् प्रथमासमर्थमस्ति चेत् तद् भवति। उदा०-(काण्डम्) काण्डमस्य, अस्मिन् वाऽस्ति-काण्डीर: (ईरन्) । (अण्डम्) अण्डमस्य, अस्मिन् वाऽस्ति-अण्डीर: (इरच्) । आर्यभाषा: अर्थ-(तत्) प्रथमा-समर्थ (काण्डाण्डात्) काण्ड, अण्ड प्रातिपदिकों से (अस्य) षष्ठी-विभक्ति और (अस्मिन्निति) सप्तमी-विभक्ति अर्थ में (ईरन्निरचौ) यथासंख्य ईरन् और इरच् प्रत्यय होते हैं। उदा०-(काण्ड) काण्ड-बड़ा है तणा इसका यह-काण्डीर वृक्ष। (अण्ड) अण्ड-बड़े हैं अण्डकोष इसके वा इसमें यह-अण्डीर वृषभ (साण्ड) पूर्ण आयु को प्राप्त साण्ड। सिद्धि-(१) काण्डीरः । काण्ड+सु+ईरन्। काण्ड्+ईर। काण्डीर+सु । काण्डीरः । यहां प्रथमा-समर्थ काण्ड' शब्द से अस्य (षष्ठी) और अस्मिन् (सप्तमी) अर्थ में इस सूत्र से ईरन्' प्रत्यय है। 'यस्येति च' (६।४।१४८) से अंग के अकार का लोप होता है। (२) अण्डीर: । यहां 'अण्ड' शब्द से पूर्ववत् ईरच्’ प्रत्यय है। वलच् (१६) रजःकृष्यासुतिपरिषदो वलच् ।११२। प०वि०-रज:-कृषि-आसुति-परिषद: ५।१ वलच् १।१। स०- रजश्च कृषिश्च आसुतिश्च परिषच्च एतेषां समाहारो रज:कृष्यासुतिपरिषत्, तस्मात्-रज:कृष्यासुतिपरिषद: (समाहारद्वन्द्व:) । अनु०-तत्, अस्य, अस्ति, अस्मिन्, इति, इति चानुवर्तते। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy