SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 213
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १६६ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् अन्वय:-(तत:} तन्त्राद् अचिरापहृते कन्। अर्थ:-{तत:} पञ्चमीसमर्थात् तन्त्र-शब्दात् प्रातिपदिकाद् अचिरापहृतेऽर्थे कन् प्रत्ययो भवति । उदा०-तन्त्राद् अचिरापहृत इति तन्त्रक: पटः । आर्यभाषा: अर्थ इततः} पञ्चमी-समर्थ (तन्त्रात्) तन्त्र प्रातिपदिक से (अचिरापहृतः) जिसे उतारे हुये थोड़ा समय हुआ है, अर्थ में (कन्) कन् प्रत्यय होता है। उदा०-तन्त्र (करघा) से जो अचिरापहृत (जिसे उतारे हुये थोड़ा समय हुआ) है वह-तन्त्रक पट (कपड़ा)। करघे से अभी उतारा हुआ ताज़ा कपड़ा। सिद्धि-तन्त्रकः । तन्त्र+डसि+कन्। तन्त्र+क। तन्त्रक+सु। तन्त्रकः । यहां पञ्चमी-समर्थ तन्त्र' शब्द से अचिरापहृत अर्थ में इस सूत्र से 'कन्' प्रत्यय है। कन् (निपातनम्) (२) ब्राह्मणकोष्णिके संज्ञायाम् ७१। प०वि०-ब्राह्मणक-उष्णिके १।२ संज्ञायाम्। स०-ब्राह्मणकश्च अष्णिका च ते-ब्राह्मणकोष्णिके (इतरेतरयोगद्वन्द्व:)। अनु०-कन् इत्यनुवर्तते। अन्वय:-ब्रह्मणोष्णिके कन् संज्ञायाम्। अर्थ:-ब्राह्मणक-उष्णिकाशब्दौ कन् प्रत्ययान्तौ निपात्येते संज्ञायां विषये। उदा०-ब्राह्मणको देशः। यत्राऽऽयुधजीविनो ब्राह्मणा: सन्ति तस्य देशस्य 'ब्राह्मणकः' इति संज्ञा वर्तते। उष्णिका यवागू: । अल्पान्ना यवागू: 'उष्णिका' इति कथ्यते। आर्यभाषा: अर्थ-(ब्राह्मणकोष्णिके) ब्राह्मणक, उष्णिका शब्द (कन्) कन्प्रत्ययान्त निपातित हैं (संज्ञायाम्) संज्ञा विषय में। उदा०-ब्राह्मणक देश । जिस देश में आयुधजीवी ब्राह्मण रहते हैं उस देश की ब्राह्मणक' संज्ञा है। उष्णिका यवागू । थोड़े अन्न-भागवाली यवागू (राबड़ी) उष्णिका' कहाती है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy