SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 190
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चमाध्यायस्य द्वितीय पादः १७३ अन्वय:-तद् अवयवे संख्याभ्यां द्वित्रिभ्याम् अस्य तयप्, तयस्य च वाऽयच् । अर्थ:-तद् इति प्रथमासमर्थाभ्याम् अवयवेऽर्थे वर्तमानाभ्यां संख्यावाचिभ्यां द्वित्रिभ्यां प्रातिपदिकाभ्याम् अस्येति षष्ठ्यर्थे तयप् प्रत्ययो भवति, तयस्य च स्थाने विकल्पेनाऽयजादेशो भवति। __उदा०-(द्वि:) द्वाववयवावस्य-द्वय (अयच्-आदेश:)। द्वितयम् (तयप्)। (त्रि:) त्रयोऽवयवा अस्य-त्रयम् (अयच्-आदेश:)। त्रितयम् (तयप्)। आर्यभाषा: अर्थ-(तत्) प्रथमा-समर्थ (अवयवे) अवयव अर्थ में विद्यमान (संख्यायाः) संख्यावाची (द्वित्रिभ्याम्) द्वि, त्रि प्रातिपदिकों से (तयप्) तयप् प्रत्यय होता है और (तयस्य) उसके स्थान में (वा) विकल्प से (अयच्) अयच् आदेश होता है। उदा०-(द्वि) दो हैं अवयव इसके यह-द्वय (अयच्-आदेश)। द्वितय (तयप्)। (त्रि) तीन हैं अवयव इसके यह-त्रय (अयच्-आदेश)। त्रितय (तयप्) । सिद्धि-(१) द्वयम् । द्वि+औ+तयम्। द्वि+तय। द्वि+अयच् । द्व+अय। द्वय+सु। द्वयम्। यहां प्रथमा-समर्थ, अवयवार्थक, संख्यावाची द्वि' शब्द से (षष्ठी) अर्थ में इस सूत्र से तय ' प्रत्यय और उसके स्थान में 'अयच्' आदेश है। 'यस्येति च (६।४।१४८) से अंग के इकार का लोप होता है। ऐसे ही त्रि' शब्द से-त्रयम् । नित्यमयजादेशः (६) उभादुदात्तो नित्यम्।४४। प०वि०-उभात् ५ ।१ उदात्त: १।१ नित्यम् १।१ । अनु०-तत्, अस्य, संख्यायाः, अवयवे, तयप्, तयस्य, अयच् इति चानुवर्तते। अन्वय:-तद् अवयवे संख्याया उभाद् अस्य तयप्, तयस्य च नित्यम् अयज् उदात्त:। अर्थ:-तद् इति प्रथमासमर्थाद् अवयवेऽर्थे वर्तमानात् संख्यावाचिन उभ-शब्दात् प्रातिपदिकाद् अस्येति षष्ठ्यर्थे तयप् प्रत्ययो भवति, तयस्य च स्थाने नित्यम् अयजादेशो भवति, स चोदात्तो भवति । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003299
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages536
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size20 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy