SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 514
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य चतुर्थः पादः ४७७ उदा०-मुद्ग (मूंग) से संसृष्ट- मौद्ग ओदन (भात) । मुद्ग से संसृष्ट-मौद्गी यवागू (लापसी / राबड़ी) । सिद्धि-मौद्गः । मुद्ग+टा+अण् । मौद्ग्+अ । मौद्ग+सु । मौद्गः । यहां तृतीया - समर्थ 'मुद्ग' शब्द से संसृष्ट अर्थ में इस सूत्र से 'अण्' प्रत्यय है। पूर्ववत् अंग को आदिवृद्धि और अंग के अकार का लोप होता है। स्त्रीत्व-विवक्षा में 'टिड्ढाणञ्०' (४।१।१५ ) से 'ङीप्' प्रत्यय होता है- मौद्गी यवागूः । उपसिक्तार्थप्रत्ययविधिः यथाविहितम् (ठक) - (१) व्यञ्जनैरुपसिक्ते । २६ । प०वि० - व्यञ्जनैः ३ | ३ ( पञ्चम्यर्थे ) उपसिक्ते ७ । १ । अनु० - तेन, ठक् इति चानुवर्तते । अन्वयः - तेन व्यञ्जनैः = व्यञ्जनवाचिभ्य उपसिक्ते ठक् । अर्थ: तेन इति तृतीयासमर्थेभ्यो व्यञ्जनवाचिभ्यः प्रातिपदिकेभ्य उपसिक्त इत्यस्मिन्नर्थे यथाविहितं ठक् प्रत्ययो भवति । उदा० - दध्ना उपसिक्त-दाधिक ओदनः । सौपिक ओदनः । आर्यभाषा: अर्थ- (तिन) तृतीया-समर्थ (व्यञ्जनैः) व्यञ्जनवाची प्रातिपदिकों से (उपसिक्ते) उपसिक्त अर्थ में यथाविहित (ठक् ) ठक् प्रत्यय होता है। उदा० - दधि (दही) से उपसिक्त = सेचन से मृदूकृत-दाधिक ओदन (भात) । सूप (दाल) से उपसिक्त-सौपिक ओदन । सिद्धि-दाधिकः । दधि+टा+ठक् । दाध्+इक । दाधिक+सु । दाधिकः । यहां तृतीया-समर्थ 'दधि' शब्द से उपसिक्त अर्थ में इस सूत्र से यथाविहित 'ठक्' प्रत्यय है । पूर्ववत् ठू' के स्थान में 'इक्' आदेश, अंग को आदिवृद्धि और अंग के अकार का लोप होता है। वर्ततेऽर्थप्रत्ययविधिः यथाविहितम् (ठक) - (१) ओजः सहोऽम्भसा वर्तते । २७ । प०वि०-ओजः-सह:-अम्भसा ३ । १ ( पञ्चम्यर्थे) वर्तते क्रियापदम् । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy