SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 482
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ४४५ चतुर्थाध्यायस्य तृतीयः पादः अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थात् तयोर्विकारावयवयोरर्थयोर्विद्यमानो यो नित्प्रत्ययस्तदन्तात् प्रातिपदिकाच्चावयवे विकारे चार्थेऽञ् प्रत्ययो भवति। अत्र-'ओरज्' (४।३।१३९) 'अनुदात्तादेशच' (४।३।१४०) 'पलाशादिभ्यो वा' (४।३।१४१) 'शम्याष्ट्लज्' (४।३।१४२) 'प्राणिरजतादिभ्योऽञ्' (४ ।३।१५४) उष्ट्राद् वुञ्' (४।३।१५७) 'एण्या ढञ्' (४ ।३ ।१५९) 'कंसीयपरशव्ययोर्यजञौ लुक् च' (४।३।१६८) इत्येते जित्प्रत्यया गृह्यन्ते। उदा०- (अञ्) दैवदारवस्यावयवो विकारो वा दैवदारवम् । दाधित्थस्यावयवो विकारो वा दाधित्थम् । पालाशस्यावयवो विकारो वा पालशम्। (ट्लञ्) शामीलस्यावयवो विकारो वा शामीलम् । (अञ्) कापोतस्यावयवो विकारो कापोतम्। (वुञ्) औष्ट्रकस्यावयवो विकारो वा औष्ट्रकम् । (ढञ्) ऐणेयस्यावयवो विकारो वा ऐणेयम्। (यञ्) कांस्यस्यावयवो विकारो वा कांस्यम्। (अञ्) पारशवस्यावयवो विकारो वा पारशवम्। आर्यभाषा: अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (जित:, तत्प्रत्ययात्) उन विकार और अवयव अर्थों में विद्यमान जो जित् प्रत्यय हैं, तदन्त प्रातिपदिकों से (च) भी (अवयवे) अवयव (च) और (विकार:) विकार अर्थ में (अञ्) अञ् प्रत्यय होता है। यहां संस्कृत भाग में उपरिलिखित जित्-प्रत्ययों का ग्रहण किया जाता है। यह 'अन्' प्रत्यय-अवयव के अवयव और विकार के विकार अर्थ में विधान किया गया है। उदा०-(अ) दैवदारव का अवयव वा विकार-दैवदारव। दाधित्थ का अवयव वा विकार-दाधित्थ। पालाश का अवयव वा विकार-पालाश। (ट्ल) शामील का अवयव वा विकार-शामील। (अञ) कापोत का अवयव वा विकार-कापोत। (ञ) औष्ट्रक का अवयव वा विकार-औष्ट्रक। (ढा) ऐणेय का अवयव वा विकार-ऐणेय। (य) कांस्य का अवयव वा विकार-कांस्य। (अ) पारशव का अवयव वा विकार-पारशव । सिद्धि-(१) दैवदारवम् । देवदारु+डस्+अञ्। दैवदारो+अ। देवदारव।। दैवदारव+डस्+अञ् । दैवदारव्+अ। दैवदारव+सु। दैवदारवम्। यहां प्रथम षष्ठी-समर्थ, उकारान्त देवदारु' शब्द से अवयव और अर्थ में 'ओरज (४।३।१३९) से 'अन्' प्रत्यय है। तत्पश्चात् उस जित् अञ् प्रत्ययान्त दैवदारव' शब्द से अवयव और विकार अर्थ में इस सूत्र से 'अञ्' प्रत्यय होता है। देवदारु वृक्ष का अवयव Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy