SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 476
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ४३६ चतुर्थाध्यायस्य तृतीयः पादः अन्वय:-तस्य व्रीहेर्विकारो मयट पुरोडाशे । अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थाद् व्रीहि-शब्दात् प्रातिपदिकाद् विकार इत्यस्मिन्नर्थे मयट् प्रत्ययो भवति, पुरोडाशेऽभिधेये। उदा०-व्रीहेर्विकारो व्रीहिमय: पुरोडाश: । आर्यभाषा: अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (व्रीहे:) व्रीहि शब्द से (विकारः) विकार अर्थ में (मयट्) मयट् प्रत्यय होता है (पुरोडाशे) यदि वहां विकारात्मक पुराडाश अर्थ अभिधेय हो। उदा०-व्रीहि (चावल) का विकार-व्रीहिमय पुरोडाश। सिद्धि-व्रीहिमयः । व्रीहि+डस्+मयट् । व्रीहि+मय । व्रीहिमय+सु। व्रीहिमयः । यहां षष्ठी-समर्थ व्रीहि' शब्द से विकार अर्थ में और पुरोडाश अर्थ अभिधेय में इस सूत्र से ‘मयट्' प्रत्यय है। विशेषः पुरोडाश-चावल के आटे की बनी हुई टिकिया जो कपाल में पकाई जाती थी। यज्ञ में इसके टुकड़े काटकर और मन्त्र पढ़कर देवताओं के उद्देश्य से इसकी आहुति दी जाती थी (श०को०)। मयट (१५) असंज्ञायां तिलयवाभ्याम् ।१४७। प०वि०-असंज्ञायाम् ७१ तिल-यवाभ्याम् ५।२। स०-न संज्ञा इति असंज्ञा, तस्याम्-असंज्ञायाम् (नञ्तत्पुरुषः) । तिलं च यवश्च तौ तिलयवौ, ताभ्याम्-तिलयवाभ्याम् (इतरेतरयोगद्वन्द्व:)। अनु०-तस्य, विकार:, अवयवे, च, मयट् इति चानुवर्तते। अन्वय:-तस्य तिलयवाभ्याम् अवयवे विकारे च मयट् असंज्ञायाम्। अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थाभ्यां तिलयवाभ्यां प्रातिपदिकाभ्याम् अवयवे विकारे चार्थे मयट् प्रत्ययो भवति, असंज्ञायां गम्यमानायाम् । उदा०-(तिलम्) तिलस्यावयवो विकारो वा-तिलमयम्। (यव:) यवस्यावयवो विकारो वा-यवमयम् । आर्यभाषा: अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (तिलयवाभ्याम्) तिल, यव प्रातिपदिकों से (विकार:) विकार अर्थ में (मयट) मयट् प्रत्यय होता है (असंज्ञायाम्) यदि वहां संज्ञा अर्थ की प्रतीति न हो। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy