SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 473
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् विशेषः यहां एतयो:' पद के पाठ से विकार और अवयव इन दोनों अर्थों में जिनसे प्रत्यय-विधान किया गया है उनसे लौकिक भाषा में भक्ष्य और आच्छादन को छोड़कर 'मयट्' प्रत्यय भी होता है। जैसे- कपोतमयम्, मायूरम् इत्यादि । नित्यं मयट् ४३६ (१०) नित्यं वृद्धशरादिभ्यः । १४२ । प०वि०-नित्यम् १।१ वृद्ध-शरादिभ्यः ५।३। स०-शर आदिर्येषां ते शरादयः, वृद्धं च शरादयश्च ते वृद्धशरादयः, तेभ्य:- वृद्धशरादिभ्यः (बहुव्रीहिगर्भित इतरेतरयोगद्वन्द्वः) । अनु० - तस्य, विकार:, अवयवे, च, भाषायाम्, अभक्ष्याच्छादनयोः मयट् इति चानुवर्तते । अन्वयः-तस्य वृद्धशरादिभ्योऽभक्ष्याच्छादनयोर्विकारावयवयोर्भाषायां नित्यं मयट् । अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थेभ्यो वृद्धसंज्ञकेभ्यः शरादिभ्यश्च प्रातिपदिकेभ्योऽभक्ष्याच्छादनयोर्विकारावयवयोरर्थयोर्भाषायां विषये नित्यं मयट् प्रत्ययो भवति । उदा०-(वृद्धम्) आम्रस्यावयवो विकारो वा आम्रमयम्। शालमयम्। शाकमयम्। (शरादिः) शरस्यावयवो विकारो वा-शरमयम्। दर्भमयम् मृण्मयम् । शर । दर्भ। मृत्। कुटी। तृण । सोम । बल्वज । इति शरादयः । । आर्यभाषाः अर्थ-(तस्य) षष्ठी - समर्थ (वृद्ध - शरादिभ्यः) वृद्धसंज्ञक और शर आदि प्रातिपदिकों से (अभक्ष्याच्छादनयोः) भक्ष्य और आच्छादन अर्थ से रहित (अवयवे) अवयव (च) और (विकारः) विकार अर्थ में (भाषायाम् ) लौकिक भाषा में (नित्यम्) सदा ( मयट् ) मयट् प्रत्यय होता है। उदा०- (वृद्ध) आम्रवृक्ष का अवयव वा विकार-आम्रमय । शाल (साळ) वृक्ष का अवयव वा विकार - शालमय । शाक (साग) का अवयव वा विकार - शाकमय । (शरादि ) शर (सरपत = सरकंडा ) का अवयव वा विकार - शरमय । दर्भ ( डाभ ) का अव विकार-दर्भमय । मृत् (मिट्टी) का अवयव वा विकार - मृण्मय । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy