SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 452
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ४१५ चतुर्थाध्यायस्य तृतीयः पादः अन्वय:-तस्य रथाद् इदं यत् । अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थाद् रथात् प्रातिपदिकाद् इदमित्यस्मिन्नर्थे यत् प्रत्ययो भवति। उदा०-रथस्येदम्-रथ्यम्, चक्रं वा युगं वा । आर्यभाषा: अर्थ- (तस्य) षष्ठी-समर्थ (रथात्) रथ प्रातिपदिक से (इदम्) यह अर्थ में (यत्) यत् प्रत्यय होता है। उदा०- रथ का यह (अंग)-रथ्य। रथ का अंग पहिया वा जूवा। सिद्धि-रथ्यम् । रथ+डस्+यत् । रथ्+य। रथ्य+सु। रथ्यम्। यहां षष्ठी-समर्थ 'रथ' शब्द से इदम् अर्थ में इस सूत्र से यत्' प्रत्यय है। यस्येति च' (६।४।१४८) से अंग के अकार का लोप होता है। 'रथ' से 'यत्' प्रत्यय उसके अवयव अर्थ में ही अभीष्ट है, अन्यत्र नहीं। अञ् (३) पत्रपूर्वादञ्।१२२। प०वि०-पत्र-पूर्वात् ५।१ अञ् १।१। स०-पत्रं पूर्वं यस्य तत् पत्रपूर्वम्, तस्मात्-पत्रपूर्वात् (बहुव्रीहिः)। पतन्ति=गच्छन्ति येन इति पत्रम्, अश्वादिकं वाहनमुच्यते। अनु०-तस्य, इदम्, रथादिति चानुवर्तते। अन्वय:-तस्य पत्रपूर्वाद् रथाद् इदम् अञ् । अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थात् पत्रपूर्वाद् रथात् प्रातिपदिकाद् इदमित्यस्मिन्नर्थेऽञ् प्रत्ययो भवति । __ उदा०-अश्वरथस्येदम्-आश्वरथं चक्रम् । औष्ट्ररथं चक्रम् । गार्दभरथं चक्रम्। __ आर्यभाषा: अर्थ- (तस्य) षष्ठी-समर्थ (पत्रपूर्वात्) पत्र-वाहन पूर्वपदवाले (रथात्) रथ प्रातिपदिक से (इदम्) यह अर्थ में (अञ्) अञ् प्रत्यय होता है। उदा०-अश्वरथ (घोडागाड़ी) का यह-आश्वरथ पहिया। उष्ट्ररथ (ऊंटगाड़ी) का यह-औष्ट्ररथ पहिया। गर्दभरथ (गधागाड़ी) का यह-गार्दभरथ पहिया। सिद्धि-आश्वरथम् । अश्वरथ+डस्+अञ्। आश्वरथ्+अ। आश्वरथ+सु । आश्वरथम्। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy