SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 446
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य तृतीयः पादः अन्वयः-तेन प्रातिपदिकात् एकदिक् तसिश्च । अर्थ:-तेन इति तृतीयासमर्थात् प्रातिपदिकाद् एकदिगित्यस्मिन्नर्थे तसि: प्रत्ययश्च भवति । उदा०- सुदाम्ना एकदिक् सुदामत: । हैमवत्त: । पीलुमूलत: । आर्यभाषाः अर्थ-तृतीया - समर्थ प्रातिपदिक से (एकदिक्) एकदिक् = समान दिशावाला अर्थ में (तसिः) तसि प्रत्यय (च) भी होता है। उदा०-सुदामा नामक पर्वत की एकदिक्- समान दिशावाला - सुदामतः । हिमवान् पर्वत की समान दिशावाला - हिमवत्तः । पीलुमूल वृक्ष की समान दिशावाला - पीलुमूलतः । सिद्धि-सुदामतः । सुदामन्+टा+तसि। सुदाम+तस्। सुदाम+तस्। सुदामतस्+सु । सुकामतः । यहां तृतीया-समर्थ 'सुदामन्' प्रातिपदिक से एकदिक् अर्थ में इस सूत्र से 'तसि’ प्रत्यय है। 'तसि' प्रत्यय के परे होने पर स्वादिष्वसर्वनामस्थाने २१/४/१७) से 'सुदामन्' की पदसंज्ञा होकर नलोपः प्रातिपदिकान्तस्य' (८ 1२ 1७) से उसके नकार का लोप होता है। 'तसि' प्रत्यय का स्वरादिगण में पाठ होने से 'स्वरादिनिपातमव्ययम्' (१1१1३७) से अव्यय संज्ञा और 'अव्ययादाप्सुपः' (२।४।८२ ) से 'सुप्' प्रत्यय का लुक् होता है. 1 यत्+तसि: ४०६ (३) उरसो यच्च । ११४ । प०वि० - उरस: ५ | १ यत् १ । १ च अव्ययपदम्। अनु० - तेन, एकदिगिति चानुवर्तते । अन्वयः - तेन उरसो यत् तसिश्च । अर्थ:-तेन इति तृतीयासमर्थाद् उरसः प्रातिपदिकाद् एकदिगित्यस्मिन्नर्थे यत् तसिश्च प्रत्ययो भवति । उदा०-(यत्) उरसा एकदिक् ऊरस्यः । (तसिः) उरस्त: । आर्यभाषाः अर्थ- (त) तृतीया-समर्थ (उरसः) उरस् प्रातिपदिक से (एकदिक्) 'एकदिक अर्थ में (यत्) यत् (च) और (तसि:) तसि प्रत्यय होता है। उदा० - (यत्) उरस् = वक्षस्थल (छाती) का एकदिक् = समान दिशावाला- उरस्य: (पुत्र) । उरस् की एकदिक् = समान दिशावाला - उरस्तः । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy