SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 437
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ४०० पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् णिनिः (५) पुराणप्रोक्तेषु ब्राह्मणकल्पेषु।१०५ । प०वि०-पुराण-प्रोक्तेषु ७।३ ब्राह्मण-कल्पेषु ७।३ । स०-पुराणै: (प्राचीनै:) प्रोक्ता इति पुराणप्रोक्ता:, तेषु-पुराणप्रोक्तेषु (तृतीयातत्पुरुष:)। ब्राह्मणानि च कल्पाश्च ते ब्राह्मणकल्पा:, तेषुब्राह्मणकल्पेषु (इतरेतरयोगद्वन्द्वः)। अनु०-तेन, प्रोक्तम्, णिनिरिति चानुवर्तते । अन्वय:-तेन प्रातिपदिकात् प्रोक्तं णिनि: पुराणप्रोक्तेषु ब्राह्मणकल्पेषु। अर्थ:-तेन इति तृतीयासमर्थात् प्रातिपदिकात् प्रोक्तमित्यस्मिन्नर्थे णिनि: प्रत्ययो भवति, यत् प्रोक्तं पुराणप्रोक्ता ब्राह्मणकल्पाश्चेत् ते भवन्ति। उदा०-(ब्राह्मणानि) भल्लुना प्रोक्तं ब्राह्मणमधीयते-भाल्लविनः । शाट्यायनिनः। ऐतरेयिणः । (कल्पा:) पिङ्गेन प्रोक्तं कल्पमधीयतेपैङ्गिन: । आरुणपराजिनः। आर्यभाषा: अर्थ-तिन) तृतीया-समर्थ प्रातिपदिक से (प्रोक्तम्) प्रोक्त अर्थ में (णिनि:) णिनि प्रत्यय होता है (पुराण-प्रोक्तेषु, ब्राह्मण-कल्पेषु) वहां जो प्रोक्त शाखा ग्रन्थ हैं यदि वे ब्राह्मणग्रन्थ और कल्पग्रन्थ हों। उदा०-(ब्राह्मण) भल्ल (भालव) प्राचीन मनि के द्वारा प्रोक्त ब्राह्मणग्रन्थ के अध्येता-भाल्लवी। शाट्यायन प्राचीन मुनि के द्वारा प्रोक्त ब्राह्मणग्रन्थ के अध्येता-शाट्यायनी। ऐतरेय प्राचीन मुनि के द्वारा प्रोक्त ब्राह्मणग्रन्थ के अध्येता-ऐतरेयी। (कल्प) पिङ्ग मुनि के द्वारा प्रोक्त कल्प वेदाङ्ग के अध्येता-पैगी। अरुणपराज मुनि के द्वारा प्रोक्त कल्प वेदाग के अध्येता-आरुणपराजी। सिद्धि-भाल्लविन: । भल्लु+टा+णिनि। भाल्लो+इन्। भाल्लविन्+जस् । भाल्लविनः । यहां तृतीया-समर्थ, प्राचीन मुनिवाची 'भल्लु' शब्द से प्रोक्त (ब्राह्मणग्रन्थ) अर्थ में इस सूत्र से णिनि प्रत्यय है। तद्धितेष्वचामादेः' (७।२।११७) से अंग को आदिवृद्धि और 'ओर्गुणः' (६ ।५।१४६) से अंग को गुण होता है। ऐसे ही-शाट्यायनिनः, पैङ्गिन: आदि। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy