SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 381
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३४४ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् सिद्धि-आश्वयुजका: । आश्वयुजी+डि+वुञ् । आश्वयुज्+अक। आश्वयुजक+जस्। आश्वयुजकाः। यहां सप्तमी-समर्थ 'अश्वयुजी' शब्द से उप्त अर्थ में इस सूत्र से 'वुञ्' प्रत्यय है। युवोरनाको (७।११) से '' के स्थान में 'अक' आदेश होता है। तद्धितेष्वचामादे:' (७।२।११७) से अंग को पर्जन्यवत् आदिवृद्धि और यस्येति च' (६।४।१४८) से अंग के ईकार का लोप होता है। वुञ्-विकल्प: (३) ग्रीष्मवसन्तादन्यतरस्याम्।४६। प०वि०-ग्रीष्म-वसन्तात् ५।१ अन्यतरस्याम् अव्ययपदम् । स०-ग्रीष्मश्च वसन्तश्च एतयोः समाहारो ग्रीष्मवसन्तम्, तस्मात्-ग्रीष्मवसन्तात् (समाहारद्वन्द्वः) । अनु०-तत्र, कालात्, उप्ते, वुञ् इति चानुवर्तते। अन्वय:-तत्र कालाभ्यां ग्रीष्मवसन्ताभ्यामुप्तेऽन्यतरस्यां वुन् । अर्थ:-तत्र इति सप्तमीविभक्तिसमर्थाभ्यां कालविशेषवाचिभ्यां ग्रीष्मवसन्ताभ्यां प्रातिपदिकाभ्याम् उप्तेऽर्थे विकल्पेन वुञ् प्रत्ययो भवति, पक्षे चाऽण् प्रत्ययो भवति। उदा०-(ग्रीष्मः) ग्रीष्मे उप्तं गृष्मकं सस्यम् (वुञ्) । ग्रैष्मं सस्यम् (अण्)। (वसन्त:) वसन्ते उप्तम्-वासन्तकं सस्यम् (वुञ्)। वासन्तं सस्यम् (अण्)। आर्यभाषा: अर्थ-(तत्र) सप्तमी-विभक्ति-समर्थ (कालात्) कालविशेषवाची (ग्रीष्मवसन्ताभ्याम्) ग्रीष्म, वसन्त प्रातिपदिकों से (उप्ते) उप्त बोया गया अर्थ में (अन्यतरस्याम्) विकल्प से (वुञ्) कुञ् प्रत्यय होता है और पक्ष में अण् प्रत्यय होता है। उदा०-(ग्रीष्म) ग्रीष्म ऋतु में बोई गई खेती-ग्रैष्मक (वुञ्)। ग्रैष्म (अण्) । (वसन्त) वसन्त ऋतु में बोई गई खेती-वासन्तक (वुञ्) । वासन्त (अण्)। सिद्धि-(१) गृष्मकम् । ग्रीष्म+डि+अण् । ग्रैष्म्+अक । ग्रैष्मक+सु । गृष्मकम्। यहां सप्तमी-समर्थ, कालविशेषवाची ग्रीष्म' शब्द से उप्त अर्थ में इस सूत्र से वुञ्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy