SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 380
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३४३ चतुर्थाध्यायस्य तृतीयः पादः अनु०-तत्र, कालादिति चानुवर्तते। अन्वय:-तत्र कालाद् उप्ते च यथाविहितं प्रत्ययः। अर्थ:-तत्र इति सप्तमीविभक्तिसमर्थात् कालविशेषवाचिन: प्रातिपदिकाद् उप्ते चार्थे यथाविहितं प्रत्ययो भवति। उदा०-हेमन्ते उप्यन्ते हैमन्ता यवा: । ग्रीष्मे उप्यन्ते ग्रैष्मा व्रीहयः । आर्यभाषा: अर्थ-(तत्र) सप्तमी-विभक्ति-समर्थ (कालात्) कालविशेषवाची प्रातिपदिक से (उप्ते) उप्त-बोया गया अर्थ में (च) भी यथाविहित प्रत्यय होता है। उदा०-हेमन्त ऋतु में उप्त बोया गया-हैमन्त यव (जौ)। ग्रीष्म ऋतु में उप्त=बोया गया-ग्रैष्म व्रीहि (धान्य=चावल)। सिद्धि-(१) हैमन्तः । यहां सप्तमी-समर्थ, कालविशेषवाची हेमन्त' शब्द से उप्त अर्थ में सन्धिवेलायतुनक्षत्रेभ्योऽण् (४।३।१६) से यथाविहित ‘अण्’ प्रत्यय है। ऐसे ही ग्रीष्म' शब्द से-गृष्मः। वुञ् (२) आश्वयुज्या वुञ्।४५। प०वि०-आश्वयुज्या: ५।१ वुञ् १।१। अनु०-तत्र, कालात्, उप्ते इति चानुवर्तते । अन्वय:-तत्र कालादाश्वयुज्या उप्ते वुञ्। अर्थ:-तत्र इति सप्तमीविभक्तिसमर्थात् कालविशेषवाचिन: आश्वयुजी-शब्दात् प्रातिपदिकाद् उप्तेऽर्थे वुञ् प्रत्ययो भवति । उदा०-आश्वयुज्यामुप्ता आश्वयुजका माषा: । अश्विनीभ्यां युक्ता पौर्णमासी आश्वयुजीति कथ्यते । अश्वयुक् शब्दो हि आश्विनीपर्यायो वर्तते। आर्यभाषा: अर्थ-(तत्र) सप्तमी-विभक्ति-समर्थ (कालात्) कालविशेषवाची (आश्वयुज्या:) आश्वयुजी प्रातिपदिक से (उप्ते) उप्त बोया गया अर्थ में (वुञ्) वुञ् प्रत्यय होती है। उदाo-आश्वयुजी आसौज की पौर्णमासी के दिन बोये गये-आश्वयुजक माष (उड़द)। अश्विनी नक्षत्र से युक्त पौर्णमासी आश्वयुजी कहाती है। अश्वयुक् शब्द अश्विनी का पर्यायवाची है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy