SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 362
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य तृतीयः पादः ३२५ स०-पूर्वाह्णश्च अपराह्णश्च तौ पूर्वाह्णापराणौ, ताभ्याम्पूर्वाणापराहणाभ्याम् (इतरेतरयोगद्वन्द्वः)। अनु०-शेषे, ट्युट्युलौ, तुट, च इति चानुवर्तते। अन्वय:-यथासभव०कालाभ्यां पूर्वाह्णापराह्णाभ्यां शेषे विभाषा ट्युट्युलौ तुट् च। अर्थ:-यथासम्भवविभक्तिसमर्थाभ्यां कालविशेषवाचिभ्यां पूर्वाह्णापराह्णाभ्यां प्रातिपदिकाभ्यां शेषेष्वर्थेषु विकल्पेन ट्युट्युलौ प्रत्ययौ भवत:, तयोश्च तुडागमो पक्षे च ठञ् प्रत्ययो भवति। __उदा०-(पूर्वाण:) पूर्वाणे भवं पूर्वाह्णतनम् (ट्युः, ट्युल्)। पौर्वाह्निकम् (ठञ्) । (अपराहण:) अपराह्ण भवं अपराह्नतनम् (ट्युः, ट्युल्) । आपराणिकम् (ठञ्)। आर्यभाषा: अर्थ-यथासम्भव-विभक्ति-समर्थ (कालात्) कालविशेषवाची (पूर्वाह्णापराभ्याम्) पूर्वाह्ण, अपराह्ण प्रातिपदिक से (शेषे) शेष अर्थों में (ट्युट्युलौ) ट्यु और ट्युत् प्रत्यय होते हैं (च) और उन्हें (तुट्) तुट् आगम होता है। उदा०-(पूर्वाण) पूर्वाणे भवं पूर्वाह्णतनम् (ट्युः, ट्युत्) । दिन के पूर्व भाग में होनेवाला-पूर्वाह्णतन। पौर्वाणिकम् (ठ)। दिन के पूर्वभाग में होनेवाला-पौर्वाङ्गिक । (अपराह्ण) अपराणे भवं अपराह्नतनम् (ट्युः, ट्युल)। दिन के पश्चात् भाग में होनेवाला-अपराह्यतन। आपराणिकम् (ठञ्)। दिन के पश्चात् भाग में होनेवाला-आपराणिक। सिद्धि-(१) पूर्वाह्णतनम् । पूर्वाह्ण+डि+ट्यु। पूर्वाह्ण+अन । पूर्वाह्णन्तुट्+अन । पूर्वाह्ण+त्+अन । पूर्वाह्णतन+सु। पूर्वाह्णतनम्। यहां सप्तमी-समर्थ कालविशेषवाची पूर्वाण' शब्द से शेष अर्थों में इस सूत्र से 'ट्यु' प्रत्यय और उसे तुट् आगम होता है। 'घकालतनेषु कालनाम्नः' (६।३।१७) से सप्तमी-विभक्ति का अलुक् होता है। ऐसे ही-अपराह्यतनम् । (२) पौर्वाणिकम् । यहां सप्तमी-समर्थ पूर्वाण' शब्द से शेष अर्थों में विकल्प पक्ष में कालाट्ठ' (४।३।११) से ठञ्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है। ऐसे ही-आपराणिकम्। ।। इति उत्तरशेषार्थप्रत्ययप्रकरणम् ।। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy