SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 330
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २६३ चतुर्थाध्यायस्य द्वितीयः पादः आर्यभाषा: अर्थ-यथासम्भव-विभक्ति-समर्थ दिशे) देशवाची (कोपधात्) ककार-उपधावान् प्रातिपदिक से (शेषे) शेष अर्थों में (अण्) अण् प्रत्यय होता है। उदा०-ऋषिकेष जात आर्षिक: । ऋषिक देश में उत्पन्न हुआ-आर्षिक। महिषिकेषु जातो माहिषिक: । महिपिक देश में उत्पन्न हुआ-माहिषिक । इक्ष्वाकुषु जात ऐक्ष्वाकः । इक्ष्वाकु क्षत्रियों के देश में उत्पन्न हुआ-ऐक्ष्वाक। सिद्धि-(१) आर्षिक: । ऋषिक+सुप्+अण् । आर्षिक्+अ। आर्षिक+सु। आर्षिकः । यहां सप्तमी-समर्थ, देशवाची ऋषिक' शब्द से शेष अर्थों में इस सूत्र 'अण' प्रत्यय है। पूर्ववत् अंग को आदिवृद्धि और अंग के अकार का लोप होता है। ऐसे ही-माहिषिकः। (२) ऐक्ष्वाकः। यहां 'इक्ष्वाकु' शब्द से पूर्ववत् 'अण्' प्रत्यय है। 'दाण्डिनायनहास्तिनायन०' (६।४।१७४) से इक्ष्वाकु' शब्द के उकार का लोप निपातित है। अण् (४२) कच्छादिभ्यश्च ।१३२। प०वि०-कच्छ-आदिभ्य: ५।३ च अव्ययपदम्। स०-कच्छ आदिर्येषां ते कच्छादय:, तेभ्य:-कच्छादिभ्य: (बहुव्रीहिः)। अनु०-शेषे, देशे, अण् इति चानुवर्तते। अन्वय:-यथासम्भव०देशे कच्छादिभ्यश्च शेषेऽण् । अर्थ:-यथासम्भवविभक्तिसमर्थेभ्यो देशवाचिभ्य: कच्छादिभ्यः प्रातिपदिकेभ्यश्च शेषेष्वर्थेषु अण् प्रत्ययो भवति। उदा०-कच्छे जात: काच्छ: । सिन्धौ जात: सैन्धवः । वर्णौ जातो वार्णवः। __कच्छ। सिन्धु। वर्ण। गन्धार । मधुमत् । कम्बोज। कश्मीर। साल्व । कुरु। रकु । अणु। अण्ड। खण्ड। द्वीप। अनूप। अजवाह । विज्ञापक। कुलून । इति कच्छादयः ।। आर्यभाषा अर्थ-यथासम्भव-विभक्ति-समर्थ (देशे) देशवाची (कच्छादिभ्यः) कच्छ आदि प्रातिपदिकों से (च) भी (शेषे) शेष अर्थों में (अण्) अण् प्रत्यय होता है। उदा०-कच्छे जात: काच्छः। कच्छ देश में उत्पन्न हुआ-काच्छ। सिन्धौ जात: सैन्धवः । सिन्धु देश में उत्पन्न हुआ-सैन्धव । वर्णी जातो वार्णवः । वर्ण देश में उत्पन्न हुआ-वार्णव। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy