________________
१३६
पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् उदा०- (फाण्टाहृति:) फाण्टाहृतेरपत्यम्-फाण्टाहृतः, फाण्टाहृतायनिर्वा । फाण्टाहृति का पुत्र-फाण्टहृत अथवा फाण्टाहृतायनि। (मिमत:) मिमतस्यापत्यम्-मैमत:, मैमतायनिर्वा। मिमत का पुत्र-मैमत अथवा मैमतायनि।
सिद्धि-(१) फाण्टाहृत: । फाण्टाहृति+डस्+ण। फाण्टाहत्+अ। फाण्टाहृत+सु। फाण्टाहृतः।
यहां षष्ठीसमर्थ सौवीर गोत्रवाची 'फाण्टाहृति' शब्द से अपत्य अर्थ में इस सूत्र से 'ण' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है।
(२) फाटाहतायनि: । फाण्टाहृति+डस् +फिञ्। फाण्टाहृत्+आयनि । फाण्टाहतायनि+सु । फाण्टाहृतायनिः।।
यहां सौवीर गोत्रवाची फाण्टाहृति' शब्द से अपत्य अर्थ में इस सूत्र से 'फिञ्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है। ऐसे ही-मैमत:, मैमतायनिः ।
ण्य:
(१) कुर्वादिभ्यो ण्यः ।१५१। प०वि०-कुरु-आदिभ्य: ५।३ ण्य: ११ । स०-कुरुरादिर्येषां ते-कुर्वादयः, तेभ्य:-कुर्वादिभ्यः (बहुव्रीहिः) । अनु०-सौवीरेषु, बहुलमिति च निवृत्तम् । तस्य, अपत्यमिति चानुवर्तते। अन्वय:-तस्य कुर्वादिभ्योऽपत्यं ण्यः ।
अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थेभ्य: कुर्वादिभ्य: प्रातिपदिकेभ्योऽपत्यमित्यस्मिन्नर्थे ण्य: प्रत्ययो भवति ।
उदा०-कुरोरपत्यम्-कौरव्य: । गर्गस्यापत्यम्-गार्य:, इत्यादिकम् ।
कुरु। गर्ग। मङ्गुष। अजमारक। रथकार। वावदूक। सम्राज: क्षत्रिये । कवि । मति । वाक् । पितृमत् । इन्द्रजालि । दामोष्णीषि। गणकारि। कैशोरि कापिञ्जलादि।। कुट। शलाका। मुर। एरक। अभ्र । दर्भ। केशिनी। वेनाच्छन्दसि। शूर्पणाय। श्यावनाय। श्यावरथ। श्यावपुत्र । सत्यंकार। वडभीकार। शकु। शाक। पथिकारिन्। मूढ। शकन्धु । कर्तृ। हर्तृ। शाकिन् । इनपिण्डी। विस्फोटक । काक। फाण्टक । शाकिन्। घातकि। धेनुजि। बुद्धिकार। वामरथस्य कण्वादिवत् स्वरवर्जम्। इति कुर्वादय:।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
