SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 172
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य प्रथमः पादः १३५ यहां प्रथम षष्ठीसमर्थ सौवीर गोत्रवाची 'यमुन्द' शब्द से गोत्रापत्य अर्थ में 'तिकादिभ्य: फिञ्' (४ | १ | १५४) से 'फिञ्' प्रत्यय होता है। तत्पश्चात् फिञ्प्रत्ययान्त, वृद्धसंज्ञक 'यामुन्दायनि' शब्द से अपत्य अर्थ में इस सूत्र से ठक् प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है । विशेष- यहां 'फि' कहने से फिञ् - प्रत्ययान्त शब्द का ग्रहण किया जाता है, फिन् प्रत्ययान्त शब्द का नहीं क्योंकि वहां वृद्धसंज्ञा का सम्भव नहीं है। UT:+1 + फिञ् - (१) फाण्टाहृतिमिमताभ्यां णफिञौ । १५० । प०वि०- फाण्टाहृति- मिमताभ्याम् ५।२ ण- फिञौ १।२ । स०- फाण्टाहृतिश्च मिमतश्च तौ फाण्टाहृतिमिमतौ ताभ्याम्फाण्टाहृतिमिमत्ताभ्याम् ( इतरेतरयोगद्वन्द्व : ) । णश्च फिञ् च तौ णफिञ (इतरेतरयोगद्वन्द्वः) । अनु०-तस्य, अपत्यम्, गोत्रात्, सौवीरेषु, बहुलमिति चानुवर्तते, 'कुत्सने' इति निवृत्तम् । अन्वयः-तस्य सौवीरेषु गोत्रात् फाण्टाहृतिमिमताभ्याम् अपत्यं बहुलं णफिञौ । अर्थः तस्य इति षष्ठीसमर्थाभ्यां सौवीरगोत्रवाचिभ्यां फाण्टाहृतिमिमताभ्यां प्रातिपदिकाभ्याम् अपत्यमित्यस्मिन्नर्थे बहुलं फिञौ प्रत्ययौ भवतः । ‘फाण्टाहृतिमिमताभ्याम्' इत्यत्र द्वन्द्वे समासेऽल्पाच्तरस्यापूर्वनिपातो लक्षणव्यभिचारचिह्नम्, तेनात्र यथासंख्यं प्रत्ययविधिर्न भवति । उदा०- ( फाण्टाहृति:) फाण्टाहृतेरपत्यम् - फाण्टाहृतः, फाण्टाहृतायनिर्वा । (मिमतः ) मिमतस्यापत्यम् - मैमत:, मैमतायनिर्वा । आर्यभाषा: अर्थ - (तस्य) षष्ठी- समर्थ (सौवीरेषु - गोत्रात्) सौवीर गोत्रवाची (फाण्टाहृतिमिमताभ्याम्) फाण्टाहृति और मिमत प्रातिपदिकों से (अपत्यम्) अपत्य अर्थ में (बहुलम् ) प्रायश: (णफिञौ ) ण और फिञ् प्रत्यय होते हैं। 'फाण्टाहृतिमिमताभ्याम्' यहां द्वन्द्वसमास में 'अल्पाच्तरम्' (२/२/३४) से 'मिमत' शब्द का पूर्वनिपात न करना लक्षण - व्यभिचार का चिह्न है, इसलिये यहां यथासंख्य प्रत्ययविधि नहीं होती है। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy