SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 162
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थाध्यायस्य प्रथमः पादः १२५ उदा०-(राजा) राज्ञोऽपत्यम्-राजन्यः । (श्वशुरः) श्वशुरस्यापत्यम्श्वशुर्यः। आर्यभाषा: अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (राजश्वशुरात्) राजन् और श्वशुर प्रातिपदिकों से (अपत्यम्) अपत्य अर्थ में (यत्) यत् प्रत्यय होता है। उदा०- (राजा) राज्ञोऽपत्यम्-राजन्यः । राजा का पुत्र-राजन्य। (श्वशुर) श्वशुरस्यापत्यम्-श्वशुर्यः । श्वशुर का पुत्र-श्वशुर्य (साला)। सिद्धि-(१) राजन्य: । राजन्+डस्+यत्। राजन्+य। राजन्य+सु । राजन्यः । यहां षष्ठी-समर्थ राजन्' शब्द से अपत्य अर्थ में इस सूत्र से 'यत्' प्रत्यय है। ये चाभावकर्मणोः' (६ ।४।१६८) से प्रकृतिभाव होता है, नकार का लोप नहीं होता है। (२) श्वशुर्यः । श्वशुर+डस्+यत् । श्वशुर्+य। श्वशुर्य+सु। श्वशुर्यः । पूर्ववत् । घ: (१) क्षत्राद् घः।१३८ । प०वि०-क्षत्रात् ५।१ घ: १।१। अनु०-तस्य, अपत्यमिति चानुवर्तते । अन्वय:-तस्य क्षत्राद् अपत्यं घः । अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थात् क्षत्रशब्दात् प्रातिपदिकाद् अपत्यमित्यस्मिन्नर्थे घ: प्रत्ययो भवति। उदा०-क्षत्रस्यापत्यम्-क्षत्रियः । आर्यभाषा: अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (क्षत्रात्) क्षत्र प्रातिपदिक से (अपत्यम्) अपत्य अर्थ में (घ:) घ प्रत्यय होता है। उदा०-क्षत्रस्यापत्यम्-क्षत्रियः । राजा का पुत्र-क्षत्रिय। सिद्धि-क्षत्रियः । क्षत्र+घ। क्षत्र+इय। क्षत्रिय+सु । क्षत्रियः । यहां 'क्षत्र' शब्द से अपत्य अर्थ में इस सूत्र से 'घ' प्रत्यय है। 'आयनेय०' (७।१।२) से 'घ्' के स्थान में 'इय्' आदेश होता है। ख: (१) कुलात् खः ।१३६। प०वि०-कुलात् ५।१ ख: १।१ । अनु०-तस्य, अपत्यमिति चानुवर्तते । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy