SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 161
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १२४ ___ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् अनु०-तस्य, अपत्यम्, ढञ् इति चानुवर्तते। अन्वय:-तस्य गृष्ट्यादिभ्यश्चापत्यं ढञ् । अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थेभ्यो गृष्ट्यादिभ्योऽपि प्रातिपदिकेभ्योऽपत्यमित्यस्मिन्नर्थे ढञ् प्रत्ययो भवति। उदा०- (गृष्टि:) गृष्टेरपत्यम्-गार्टेय: । (हृष्टि:) हृष्टेरपत्यम्हार्टेय:, इत्यादिकम्। गृष्टि। हृष्टि। हलि। बलि । विधि। कुद्रि। अजवस्ति। मित्रयु । फलि । अलि । दृष्टि। इति गृष्ट्यादयः ।। आर्यभाषा: अर्थ-(तस्य) षष्ठी-समर्थ (गृष्ट्यादिभ्यः) गृष्टि आदि प्रातिपदिकों से (च) भी (अपत्यम्) अपत्य अर्थ में (ढञ्) ढञ् प्रत्यय होता है। उदा०- (गृष्टि:) गृष्टेरपत्यम्-गार्टेयः । गृष्टि-पहली बार प्रसूता स्त्री का पुत्र-गाण्टेय। (हृष्टि:) हृष्टेरपत्यम्-हाटेंय: । हृष्टि रोमांचिता स्त्री का पुत्र-हार्टेय। सिद्धि-गार्टेयः । गृष्टि+डस्+ढञ् । गार्ट्स एय। गार्टेय+सु । गाप्टेंय: । यहां षष्ठी-समर्थ 'गृष्टि' शब्द से अपत्य अर्थ में इस सूत्र से ढञ्' प्रत्यय है। शेष कार्य पूर्ववत् है। ऐसे ही-हाप्टेंय: । विशेष- गृष्टि' शब्द प्रथम बार प्रसूता गौ आदि अर्थ में भी प्रयुक्त होता है। चतुष्पाद्वाची से तो चतुष्पाभ्यो ढ' (४।१।१३५) से ही ढञ् प्रत्यय सिद्ध है। यहां चतुष्पाद् को छोड़कर प्रथम बार प्रसूता स्त्री अर्थ का ग्रहण करना चाहिए। यत् (१) राजश्वशुराद् यत्।१३७ । प०वि०-राज-श्वशुरात् ५।१ यत् १।१ । स०-राजा च श्वशुरश्च एतयो: समाहार:-राजश्वशुरम्, तस्मात्राजश्वशुरात् (समाहारद्वन्द्व:)। अनु०-तस्य, अपत्यमिति चानुवर्तते। अन्वय:-तस्य राजश्वशुराद् अपत्यं यत् । अर्थ:-तस्य इति षष्ठीसमर्थाभ्यां राजश्वशुराभ्यां प्रातिपदिकाभ्यामपत्यमित्यस्मिन्नर्थे यत् प्रत्ययो भवति। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003298
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 03
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1998
Total Pages624
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy