SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 521
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् सिद्धि - (१) नानाकृत्य । यहां नाना शब्द उपपद होने पर 'कृ' धातु से क्त्वा प्रत्यय है। शेष कार्य 'नीचैः कृत्य' (३1३1५९) के समान है। असमास पक्ष में नाना कृत्वा । ५०८ (२) नानाकारम् । यहां नाना शब्द उपपद होने पर 'कृ' धातु से 'णमुल्' प्रत्यय है। शेष कार्य 'नीचैःकारम्' ( ३।३।५९ ) के समान है। असमास पक्ष में- 'नाना कारम्' पृथक्-पृथक् पद और पृथक्-पृथक् स्वर होता है। ऐसे ही अन्य प्रयोगों की भी सिद्धि समझ लेवें । (३) नाना। यहां 'विनञ्भ्यां नानाञ न सह' (५ 1२/२७ ) से नञ् शब्द से नाञ् प्रत्यय है। (४) विना । यहां पूर्वोक्त सूत्र से वि' शब्द से 'ना' प्रत्यय है । (५) द्विधा । यहां द्वि' शब्द से 'संख्याया विधार्थे धा' (५।३।४२ ) से 'धा' प्रत्यय है। (६) द्वैधम् | यहां द्वि' शब्द से द्वित्र्योश्च धमुञ्' (५/३/४५ ) से 'धमुञ्' प्रत्यय है। च्वि-अर्थ- 'अभूततद्भावे कृभ्वस्तियोगे सम्पद्यकर्तरि च्चि: ' (५/४/५0) से च्वि-प्रत्यय अभूततद्भाव अर्थ में होता है। क्त्वा+णमुल् - प०वि० - तूष्णीमि ७ । १ भुव: ५ । १ । अनु०- क्त्वाणमुलावित्यनुवर्तते । अन्वयः - तूष्णीमि भुवो धातोर्णमुल् । अर्थ:- तूष्णीम्-शब्दे उपपदे भू-धातो: परौ क्त्वाणमुलौ प्रत्ययौ भवतः । (५) तूष्णीमि भुवः । ६३ । उदा०- ( क्त्वा) तूष्णींभूय गतः । तूष्णीं भूत्वा गतः । ( णमुल् ) तूष्णींभावं गतः । तूष्णीं भावं गतः । आर्यभाषा-अर्थ- (तूष्णीमि) तूष्णीम् शब्द उपपद होने पर (भुवः) भू (धातोः) धातु से परे ( क्त्वाणमुलौ ) क्त्वा और णमुल् प्रत्यय होते हैं । उदा० - ( क्त्वा) तूष्णींभूय गतः । तूष्णीं भूत्वा गतः । ( णमुल् ) तूष्णींभावं गत: । तूष्णीं भावं गतः । चुप होकर चला गया। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003297
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1997
Total Pages590
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy