SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 448
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ४३५ तृतीयाध्यायस्य तृतीयः पादः लोट् (विध्यादिषु) (३) लोट् च ।१६२। प०वि०-लोट १ १ च अव्ययपदम्। अनु०-वर्तमाने विधि०प्रार्थनेषु इति चानुवर्तते। अन्वय:-विधि०प्रार्थनेषु धातोर्वर्तमाने लोट् च। अर्थ:-विध्यादिष्वर्थेषु धातो: परो वर्तमाने काले लोट् प्रत्ययोऽपि भवति। उदा०-(विधि) कटं तावद् भवान् करोतु । ग्रामं भवानागच्छतु । (निमन्त्रणम्) अमुत्र भवान् भुङ्क्ताम् । अमुत्र भवान् आस्ताम् । (आमन्त्रणम्) इहं भवान् भुङ्क्ताम् । (अधीष्टम्) अधीच्छामो भवन्तं माणवकं भवानुपनयतु। (सम्प्रश्न:) किं नु खलु भो अहं व्याकरणमध्ययै । (प्रार्थनम्) भवति मे प्रार्थनाऽहं व्याकरणमध्ययै । ____ आर्यभाषा-अर्थ-(विधि०प्रार्थनेषु) विधि, निमन्त्रण, आमन्त्रण, अधीष्ट, सम्प्रश्न, प्रार्थन अर्थों में (धातो:) धातु से परे (वर्तमाने) वर्तमानकाल में (लोट्) लोट् प्रत्यय (च) भी होता है। उदा०-(विधि) कटं तावद् भवान् करोतु । आप चटाई बनावें। ग्रामं भवान् आगच्छतु । आप गांव आवें। (निमन्त्रणम्) अमुत्र भवान् भुक्ताम् । आप वहां अवश्य भोजन करें। अमुत्र भवान् आस्ताम् । आप वहां अवश्य ठहरें। (आमन्त्रण) इह भवान् भुङ्क्ताम् । यदि आप चाहें तो यहां भोजन करें। (अधीष्ट) अधीच्छमो भवन्तं माणवकं भवान् उपनयतु । हम चाहते हैं कि आप हमारे बालक का उपनयन-संस्कार करें। (सम्प्रश्न) किं न खलु भो अहं व्याकरणमध्ययै। भाई ! क्या मैं व्याकरणशास्त्र का अध्ययन करूं। (प्रार्थन) भवति मे प्रार्थनाऽहं व्याकरणमध्यौ । मेरी यह प्रार्थना है कि मैं व्याकरणशास्त्र का अध्ययन करूं। सिद्धि-(१) करोतु। कृ+लोट् । कृ+उ+तिम्। कर+उ+ति। कर+ओ+तु। करोतु। यहां डुकृञ् करणे' (तना० उ०) धातु से इस सूत्र से विधि अर्थ में वर्तमानकाल में लोट् प्रत्यय है। तनादिकृञ्भ्य उ:' (३।११७९) से 'उ' विकरण प्रत्यय और एरु:' (३।४।८६) से ति' के इ' को उ' आदेश होता है। (२) आगच्छतु। आङ्+गम्+लोट् । आ+गम्+शप्+तिम्। आ+गच्छ+अ+तु। आगच्छतु। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003297
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1997
Total Pages590
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy