SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 357
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३४४ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् अनु०-अप्, वा इति चानुवर्तते। अन्वय:-अकर्तरि कारके भावे च नौ गदनदपठस्वनो धातोर्वाऽन अर्थ:-अकर्तरि कारके भावे चार्थे वर्तमानेभ्यो नि-पूर्वेभ्यो गदनदपठस्वनिभ्यो धातुभ्य: परो विकल्पेन अप् प्रत्ययो भवति, पक्षे च घञ् प्रत्ययो भवति। उदा०-(गद:) निगद: (अप) । निगाद: (घञ्) । (नदः) निनदः। निनाद: । (पठः) निपठः । निपाठः। (स्वन्) निस्वनः । निस्वानः । ____ आर्यभाषा-अर्थ- (अकीर) कर्ता से भिन्न (कारके) कारक में (च) और (भावे) भाव अर्थ में विद्यमान (नौ) नि-उपसर्गपूर्वक (गदनदपठस्वनः) गद, नद, पठ, स्वन (धातो:) धातुओं से परे (वा) विकल्प से (अप्) अप् प्रत्यय होता है और विकल्प पक्ष में घञ् प्रत्यय होता है। उदा०-(गद) निगद: (अप) । निगाद: (घ)। नीचे स्वर में बोलना। (नद) निनदः । निनादः। नीचे स्वर में अव्यक्त ध्वनि। (पठ) निपठः निपाठः। नीचे स्वर में पढ़ना। (स्वन) निस्वनः । निस्वानः । मन्द शब्द । सिद्धि-(१) निगदः । नि+गद्+अप्। नि+गद्+अ। निगद+सु । निगदः। यहां नि' उपसर्गपूर्वक 'गद व्यक्तायां वाचि' (भ्वा०प०) धातु से भाव में इस सूत्र से 'अप' प्रत्यय है। (२) निगाद: । नि+गद्+घञ् । नि+गाद्+अ । निगाद+सु । निगादः। यहां 'नि' उपसर्गपूर्वक पूर्वोक्त 'गद्' धातु से विकल्प पक्ष में 'भावे' (३।३।१८) से 'घञ्' प्रत्यय है। 'अत उपधाया:' (७।२।११६) से गद्' धातु को उपधावृद्धि होती है। (३) निनद:/निनाद: । ‘णद अव्यक्ते शब्दे' (भ्वा०प०)। (४) निपठः/निपाठः । ‘पठ व्यक्तायां वाचि' (भ्वा०प०)। (५) निस्वनः/निस्वान: । 'स्वन शब्दे' (भ्वा०प०) पूर्ववत् । अप्+घञ् (४७) क्वणो वीणायां च।६५ । प०वि०-क्वण: ५।१ वीणायाम् ७१ च अव्ययपदम् । अनु०-अप्, अनुपसर्गे, वा इति चानुवर्तते। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003297
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1997
Total Pages590
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy