________________
तृतीयाध्यायस्य द्वितीयः पादः
(२) हिंसकः । 'हिसि हिंसायाम्' (रुधा०प० ) ।
(३) क्लेशक: । 'क्लिश उपतापे' (दि०आ० ) । 'क्लिशू विबाधने' (क्रया०प० ) ।
(४) खादक: । खादृ भक्षणे' (श्वा०प०) ।
(५) विनाशक: । वि उपसर्गपूर्वक णिजन्त 'णश अदर्शने' (दि०प०) ।
(६) परिक्षेपकः । परि उपसर्गपूर्वक 'क्षिप प्रेरणे' (तु०प०) । (७) परिराटक:। परि उपसर्गपूर्वक 'रेट परिभाषणे' (स्वा०प०) । (८) परिवादक: । परि उपसर्गपूर्वक णिजन्त 'वद व्यक्तायां वाचिं' (भ्वा०प०) । (९) व्याभाषकः । वि और आङ् उपसर्गपूर्वक 'भाष व्यक्तायां वाचि' ( वा०प०) । (१०) असूयकः । 'असु उपतापें' (कवण्ड्वादि) । 'कण्ड्वादिभ्यो यक्' (३ । १ । २७ ) से यक् प्रत्यय और 'अकृत्सार्वधातुकयोर्दीर्घः' (७/४/२५ ) से असु धातु को दीर्घ होता है।
वुञ् -
२५७
(२) देविशोश्चोपसर्गे । १४७ ।
प०वि०-देवि- क्रुशो: ६।२ (पञ्चम्यर्थे च अव्ययपदम् उपसर्गे ७ ।१ । स०-देविश्च क्रुश् च तौ देविक्रुशौ, तयो: - देविक्रुशो: (इतरेतर
योगद्वन्द्वः) ।
अनु०-वुञ् इत्यनुवर्तते ।
अन्वयः - उपसर्गे देविकुशिभ्यां धातुभ्यां वर्तमाने वुञ् तच्छीलादिषु । अर्थ:-उपसर्ग उपपदे देवि - क्रुशिभ्यां धातुभ्यां परो वर्तमाने काले वृञ् प्रत्ययो भवति, तच्छीलादिषु कर्तृषु ।
उदा०-(देविः) आदेवकः । परिदेवकः । ( क्रुशिः ) आक्रोशकः । परिक्रोशकः ।
आर्यभाषा - अर्थ - (उपसर्गे) उपसर्ग उपपद होने पर (दविक्रुशो: ) देवि और क्रुश् (धातो:) धातु से परे (वर्तमाने) वर्तमानकाल में (वुञ्) वुञ् प्रत्यय होता है, यदि इन धातुओं का कर्ता ( तच्छील०) तच्छीलवान् तद्धर्मा और तत्साधुकारी हो ।
उदा०
- (दवि) आदेवकः । परिदेवकः । क्रीडा आदि कराने में कुशल । (क्रुश्) आक्रोशकः । परिक्रोशक: । आह्वान में कुशल ।
सिद्धि - (१) आदेवक: । यहां आङ् उपसर्ग उपपद होने पर णिजन्त दिवु क्रीडाविगीषाव्यवहारद्युतिस्तुतिमोदमदस्वप्नकान्तिगतिषु' ( दि०प०) धातु से इस सूत्र से
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International
