SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 17
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् आर्यभाषा-अर्थ- (गुप्तिकिद्भ्यः ) गुप्, तिज्, कित् इन धातुओं से ( परः ) परे (सन्) सन् (प्रत्ययः) प्रत्यय होता है। 1 ४ उदा०- गुप्-जुगुप्सते । निन्दा करता है । तिज् - तितिक्षते । क्षमा करता है । कित्- चिकित्सति । चिकित्सा ( इलाज ) करता है। सिद्धि - (१) जुगुप्सते। गुप्+सन्। गुप्+गुप्+स। जु+गुप्+स। जुगुप्स+लट् । जुगुप्स+शप्+त। जुगुप्स+अ+ते । जुगुप्सते । यहां 'गुप गोपने' (भ्वा०आ०) धातु से 'सन्' प्रत्यय है । 'सन्यङो:' ( ६ |१ |९) से धातु को द्वित्व होता है। 'कुहोश्चुः' (७/४/६२ ) से अभ्यास के ग् को ज् होता है। 'जुगुप्स' की 'सनाद्यन्ता धातव:' ( ३ । १ । ३२ ) धातु सज्ञा है। इससे वर्तमानकाल में 'वर्तमाने लट् ' ( ३ | २ | १२३) से 'लट्' प्रत्यय होता है। 1 (२) तितिक्षते । 'तिज् निशाने (भ्वा० आ० ) । (३) चिकित्सति । 'कित निवासे रोगापनयने च ( भ्वा०प० ) । अर्थविशेष:- गुप्तिज्किद्भ्यो निन्दाक्षमाव्याधिप्रतीकारेषु सन्निष्यते। गुप्, तिज्, कित् इन धातुओं से यथासंख्य निन्दा, क्षमा और व्याधिप्रतीकार अर्थ में 'सन्' प्रत्यय होता है। सन् (अर्थविशेषे ) - (२) मान्बधदान्शान्भ्यो दीर्घश्चाभ्यासस्य | ६ | वि०-मान्-बध-दान्-शान्भ्य: ५ । ३ दीर्घः १ । १ च अव्ययपदम्, आभ्यासस्य ६।१ । स०-मान् च बधश्च दान् च शान् च ते - मान्बधदान्शानः, तेभ्य:- मान्बधदान्शान्भ्यः (इतरेतरयोगद्वन्द्व : ) । अभ्यासस्य विकार: आभ्यासः, तस्य-आभ्यासस्य ( तद्धितवृत्ति: ) । अनु०-प्रत्ययः, परः, सन् इति चानुवर्तते । अन्वयः-मान्बधदान्शान्भ्यः सन् प्रत्यय आभ्यासस्य च दीर्घः । अर्थ:- मान्बधदान्शान्भ्यो धातुभ्यः परः सन् प्रत्ययो भवति, आभ्यासस्य=अभ्यासविकारस्य च दीर्घो भवति । उदा०-मान्-मीमांसते। बध्- बीभत्सते । दान्-दीदांसते । शान् शीशांसते । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003297
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1997
Total Pages590
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy