SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 166
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ तृतीयाध्यायस्य द्वितीयः पादः १५३ अर्थ:-फलेग्रहिरात्मम्भरिश्च शब्दौ इन्-प्रत्ययान्तौ निपात्येते।। उदा०-फलानि गृह्णातीति फलेग्रहिवृक्षः। आत्मानं बिभर्तीति आत्मम्भरिः। आर्यभाषा-अर्थ-(फलेग्रहिः) फलेग्रहि (च) और (आत्मम्भरिः) आत्मम्भरि शब्द (इन्) इन्-प्रत्ययान्त निपातित हैं। उदा०-फलानि गृह्णातीति फलेग्रहिवृक्षः। फलों को ग्रहण करनेवाला अर्थात् फलदार वृक्ष । आत्मानं बिभर्तीति आत्मम्भरिः । केवल अपना ही धारण-पोषण करनेवाला अपरोपकारी मनुष्य। सिद्धि-(१) फलेग्रहि: । यहां फल' कर्म उपपद होने पर ग्रह उपादाने (क्रया०प०) धातु से इस सूत्र से 'इन्' प्रत्यय है। फल' शब्द में एकार निपातित है। (२) आत्मम्भरिः । यहां आत्मा कर्म उपपद होने पर भृन धारणपोषणयो:' (जु०उ०) धातु से इस सूत्र से 'इन्' प्रत्यय है। 'आत्मा' शब्द को मुम्' आगम निपातित है। इन् (४) छन्दसि वनसनरक्षिमथाम्।२७। प०वि०-छन्दसि ७।१ वन-सन-रक्षि-मथाम् ६।३ (पञ्चम्यर्थे)। स०-वनश्च सनश्च रक्षिश्च मथ् च ते वनसनरक्षिमथः, तेषाम्-वनसनरक्षिमथाम् (इतरेतरयोगद्वन्द्व:)। अनु०-कर्मणि, इन् इति चानुवर्तते। अन्वय:-छन्दसि कर्मण्युपपदे वनसनरक्षिमथिभ्यो धातुभ्य इन्। अर्थ:-छन्दसि विषये कर्मणि कारके उपपदे वनसनरक्षिमथिभ्यो धातुभ्य: पर इन् प्रत्ययो भवति। उदा०-(वन) ब्रह्म वनतीति ब्रह्मवनिः । क्षत्रं वनतीति क्षत्रवनिः । 'ब्रह्मवनि त्वा क्षत्रवनि' (यजु० ११७)। (सन) गां सनतीति गोसनिः । गोसनिः' (यजु० ८ १२)। (रक्षि) पन्थानं रक्षतीति पथिरक्षिः। 'यौ पथिरक्षी श्वानौ' (अथर्व० ८।१।९)। (मथ्) हविर्मथतीति हविमथिः । 'हविर्मथीनाम्' (ऋ० ७ १०४।२१)। Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003297
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1997
Total Pages590
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size22 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy