SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 309
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पाणिनीय-अष्टाध्यायी-प्रवचनम् उदा०- - ( मध्ये) मध्येकृत्य । मध्ये कृत्वा । बीच में रखकर । (पदे) पदेकृत्य । पदे कृत्वा । पद पर रखकर। (निवचने) निवचनेकृत्य । निवचने कृत्वा । चुप करके, वाणी को संयम में रखकर । सिद्धि- 'अनत्याधानें का कथन इसलिये किया है कि यहां गति संज्ञा न हो- हस्तिन: पदे कृत्वा शिरः शेते । सिर को हाथी के पांव पर रखकर सोता है। विशेष- मध्ये, पदे और निवचने ये शब्द विभक्ति प्रतिरूपक निपात हैं। २६८ हस्ते, पाणौ . (१८) नित्यं हस्ते पाणावुपयमने । ७७ । प०वि० - नित्यम १ । १ हस्ते अव्ययपदम् । पाणौ अव्ययपदम् । उपयमने ७।१। अनु० - 'कृञि गति:' इत्यनुवर्तते । अन्वयः - उपयमने हस्ते - पाणौ निपातौ नित्यं गतिः । अर्थ:-उपयमने (दारकर्मणि) अर्थे हस्ते - पाणौ निपातौ कृञ्योगे नित्यं गतिसंज्ञकौ भवतः । उदा०- (हस्ते) हस्तेकृत्य । (पाणी) पाणौकृत्य । आर्यभाषा - अर्थ - (उपयमने) विवाह करने अर्थ में (हस्ते - पाणी) हस्ते और पाणी निपातों की (नित्यम्) सदा (गति:) गति संज्ञा होती है। उदा० - (हस्ते ) हस्तेकृत्य । हस्ते कृत्वा । विवाह करके । (पाणी) पाणौकृत्य । कृत्वा । विवाह करके । पाणौ 'उपयमने' का कथन इसलिये किया है कि यहां गति संज्ञा न हो - हस्ते कृत्वा कार्षापणं गतः । कार्षापण को हाथ पर रखकर चला गया । कार्षापण सिक्का । विशेष-हस्ते और पाणौ शब्द विभक्ति प्रतिरूपक निपात हैं। प्राध्वम् (१६) प्राध्वं बन्धने । ७८ । प०वि०-प्राध्वम्, अव्ययपदम् । बन्धने ७ । १ । अनु० - 'नित्यं कृञि गतिः' इत्यनुवर्तते । अन्वयः-बन्धने प्राध्वं निपातः कृत्रि नित्यं गतिः । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.003296
Book TitlePaniniya Ashtadhyayi Pravachanam Part 01
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSudarshanacharya
PublisherBramharshi Swami Virjanand Arsh Dharmarth Nyas Zajjar
Publication Year1997
Total Pages590
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size23 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy