Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 99

श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
वहा-ऽभ्रालिहः ॥ ५।१२१२३ ॥ [वहाऽभ्रात्] वहश्च अभ्रश्च = वहाऽभ्रम्, तस्मात् । [लिहः ] लिह पञ्चमी ङसि ।
[वहलिहो गौः] वह 'लिहींक आस्वादने' (११२९) लिह । वहं लेढीति वहलिहो गौः । अनेन खशप्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो मोऽन्तो हुस्वश्च' (३।२।१११) मोऽन्तः । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२१७२) स० → र० ।
[अभ्रंलिहः प्रासादः] अभ्र 'लिहीक् आस्वादने' (११२९) लिह । अभ्रं लेढीति अभ्रंलिहः प्रासादः । अनेन खश्प्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः । प्रथमा सि । 'सो रुः' (२।१।७२) स० → र० । 'रः पदान्ते०' (१।३।५३) विसर्गः ॥छ।।
___ बहु-विध्वरुस्तिलात् तुदः ॥ ५।१।१२४ ॥ [ बहुविध्वरुस्तिलात् ] बहुश्च विधुश्च अरुस् च तिलश्च = बहुविध्वरुस्तिलम्, तस्मात् । [तुदः ] तुद् पञ्चमी ङसि ।
[बहुन्तुदं युगम् ] बहु 'तुदीत् व्यथने' (१३१५) तुद् । बहु तुदतीति बहुन्तुदं युगम् । अनेन खश्प्र० → अ । 'तुदादेः शः' (३।४।८१) शप्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः ।
[विधुन्तुदो राहुः ] विधु-चन्द्रमसं तुदति-पीडयतीति विधुन्तुदो राहुः । अनेन खश्प्र० → अ । 'तुदादेः शः' (३।४।८१) शप्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः ।
[अरुन्तुदः पीडाकरः] अरुस्तुदति । अनेन खश्प्र० → अ । 'तुदादेः शः' (३।४।८१) शप्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः । 'संयोगस्याऽऽदौ स्कोर्लुक्' (२।१।८८) सलुक् ।
[तिलन्तुदः काकः] तिलान् तुदति । अनेन खश्प्र० → अ । 'तुदादेः शः' (३।४।८१) शप्र० → अ । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः ॥छा।
___ ललाट-वात-शर्द्धात् तपा-ऽज-हाकः ॥ ५।१।१२५ ॥ [ललाटवातशर्डात् ] ललाटश्च वातश्च शद्धश्च = ललाटवातशर्द्धम्, तस्मात् । [तपाऽजहाकः ] तपश्च अजश्च हाक् च = तपाऽजहाक्, तस्मात् ।
[ललाटन्तपः सूर्यः] ललाट 'तपं संतापे' (३३३) तप । ललाटं तपतीति ललाटन्तपः सूर्यः । अनेन खशप्र० → . अ । 'खित्यनव्यया०' (३।२।१११) मोऽन्तः ।
[वातमजा मृगाः] वात 'अज क्षेपणे च' (१३९) अज् । वातमजन्तीति वातमजा मृगाः । अनेन खशप्र० → अ । 'खित्यनव्यया०' (३।२।१११) मोऽन्तः ।
'खशः शित्त्वादजेर्वी आदेशो न भवति' ।
[शर्द्धजहा माषाः] शर्द्ध ओहांक त्यागे' (११३१) हा । शर्द्धं जहति । अनेन खश्प्र० → अ । 'खित्यनव्यया०' (३।२।१११) मोऽन्तः । 'श्नश्चाऽऽतः' (४।२।९६) आलुक्, माषाः ॥छ।।
ॐ श० म० न्या० - शोऽपानशब्दः, तं जहतीति खशि ह्यादित्वात् द्वित्वे पूर्वहस्य जत्व हुस्वे आकारस्य 'इडेत्०' (४।३।९४) इति लुकि ङस्युक्तसमासे पूर्वपदस्य मागमे तस्यानुस्वारे च शर्धजहा माषाः ।