Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 98

पञ्चमाध्यायस्य प्रथमः पादः॥
[घटध्मः, घटधः] घटं धमति-धयति वा । पूर्वं 'आत् सन्ध्यक्षरस्य' (४।२।१) धा, ततो वाक्यम् । 'आतो डोऽह्वा-वा-मः' (५।१।७६) डप्र० → अ । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२।१११४) आलुक् ।
[खरध्मः, खरधः] खरं धमति-धयति वा । पूर्वं 'आत् सन्ध्यक्षरस्य' (४।२।१) धा, ततो वाक्यम् । 'आतो डोऽह्वा-वा-मः' (५।१७६) डप्र० → अ । 'डित्यन्त्यस्वरादेः' (२।१।११४) आलुक् ॥छ।।
पाणि-करात् ॥ ५।११२१ ॥ [पाणिकरात्] पाणिश्च करश्च = पाणिकरम्, तस्मात् ।
[पाणिन्धमः] पाणि 'ध्मां शब्दा-ऽग्निसंयोगयोः' (४) ध्मा । पाणिं धमति । अनेन खशप्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः । 'श्रौति-कृवु-धिवु-पा-घ्रा-ध्मा०' (४।२।१०८) ध्मा० → धम आदेशः । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'लुगस्यादेत्यपदे' (४।२।११३) अलोपः ।।
[करन्धमः] कर 'ध्मां शब्दा-ऽग्निसंयोगयोः' (४) ध्मा । करं धमति । अनेन खशप्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः । 'कतर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'श्रौति-कृवु-धिवु-पा-घ्रा-ध्मा०' (४।२।१०८) ध्मा० → धम आदेशः । 'लुगस्यादेत्यपदे' (४।२।११३) अलोपः ।।
[पाणिन्धयः ] पाणिं धयति । मतान्तरेऽनेन खश्प्र० - मोऽन्तः । [करन्धयः ] करं धयति । मतान्तरेऽनेन खश्प्र० - मोऽन्तः ।
[पाणिन्धमाः पन्थानः] पाणि धमन्तीति पन्थान इत्यादिषु योगे इत्याह । अनेन खशप्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः । प्रथमा जस् । पथिन् प्रथमा जस् । 'थो न्थ्' (१।४।७८) थ् → न्थ्० । 'ए:' (१।४।७७) इ० → आ० ।
[करन्धमाः पन्थानः] करं धमन्तीति पन्थान इत्यादिषु योगे इत्याह । अनेन खश्प्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३२।१११) मोऽन्तः । प्रथमा जस् ।
[नाडिन्धमाः पन्थानः] नाडी धमन्तीति पन्थान इत्यादिषु योगे इत्याह । 'नाडी-घटी-खरी-मुष्टि-नासिका-वाताद् ध्मश्च' (५।१।१२०) खश्प्र० → अ । 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः-हस्वश्च । प्रथमा जस् । पथिन् प्रथमा जस् । 'थो न्थ्' (१।४।७८) थ् → न्थ्० । 'ए:' (१।४७७) इ० → आ० इति 'तद्योगाद् यथा मञ्चाः क्रोशन्ति' - पाणिन्धमादिषु पुरुषयोगात् पन्थानोऽपि तथा अभिधीयन्ते यथा मञ्चस्थपुरुषसंबंधात् मञ्चाः क्रोशन्ति ॥छा।
कूलादुद्रुजोद्वहः ॥ ५।१।१२२ ॥ [कूलात्] कूल पञ्चमी ङसि । [ उगुजोद्वहः ] उद्रुजश्च उद्वह् च = उगुजोद्वह, तस्मात् ।
[कूलमुद्रुजो गजः] कूल उत् 'रुजोत् भङ्गे' (१३५०) रुज् । कूलमुद्रुजतीति कूलमुद्रुजो गजः । अनेन खश्प्र० → अ । खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः । 'तुदादेः शः' (३।४।८१) शप्र० । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः ।
[कूलमुद्वहा नदी ] कूल उत् ‘वहीं प्रापणे' (९९६) वह् । कूलमुद्वहतीति कूलमुद्वहा नदी । अनेन खश्प्र० → अ। 'खित्यनव्ययाऽरुषो०' (३।२।१११) मोऽन्तः । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४/७१) शव् । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२।१।११३) अलोपः । 'आत्' (२।४।१८) आप्प्र० → आ ॥छ।।