Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 54

पञ्चमाध्यायस्य प्रथमः पादः॥
३७
[संक्रन्दनः ] प्रकदुङ् (१००६) - 'क्रदुङ् वैक्लव्ये' (१००७) क्रद्, सम्पूर्व० । 'उदितः स्वरान्नोऽन्तः' (४।४।९८) संक्रन्द् । संक्रन्दति(ते) = संक्रन्दनः = इन्द्रः । अनेन अनप्र० ।
[संकर्षणः] +'कृषीत् विलेखने' (१३१९) कृष्, सम्पूर्व० । संकृषति-संकर्षयति वा संकर्षणः = बलदेवः । अनेन अनप्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् । 'र-घृवर्णान्नो ण०' (२।३।६३) णत्वम् ।
[संहर्षणः ] 'हृषू अलीके' (५३५) हृष्, सम्पूर्व० । तुषं (१२१३) 'हृषच् तुष्टौ' (१२१४) हृष्, सम्पूर्व० । 'संहर्षति-संहृष्यति-संहर्षयति वा = संहर्षणः । अनेन अनप्र० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लुक । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् । 'र-घृवर्णान्नो ण०' (२।३।६३) न० → ण० ।
अकर्मका अपि हि धातवो ण्यर्थे वर्तमानाः सकर्मका भवन्त्येतेषु उदाहरणेष्वग्रेतनेष्विति ज्ञेयः ।
[सर्वदमनः] शमू (१२३०)-'दमूच् उपशमे' (१२३१) दम् । दाम्यन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिगप्र० । 'ञ्णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिः आ । 'अमोऽकम्यमि-चमः' (४।२।२६) हुस्वः । सर्वपूर्व०, सर्वं दमयतीति । अनेन अनप्र० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लुक् ।
[जनार्दनः ] 'अर्द गति-याचनयोः' (३०१) अर्दु । अर्दन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिग्प्र० । जनपूर्व०, जनमर्दयतीति । अनेन अनप्र० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लुक् ।
[वित्तविनाशनः ] 'नशौच् अदर्शने' (१२०२) नश्, विपूर्व० । विनश्यन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ०' (३।४।२०) णिगप्र० । 'णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिः आ । वित्तपूर्व०, वित्तं विनाशयतीति । अनेन अनप्र० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लुक् ।
[मधुसूदनः] 'षूदण् आस्रवणे' (१७४०) षूद । 'षः सोऽष्ट्यै-ष्ठिव-ष्वष्कः' (२।३।९८) सूद । 'चुरादिभ्यो णिच्' (३।४।१७) णिच्प्र० । 'षूदि क्षरणे' (७३६) षूद् वा । 'षः सोऽष्ट्यै०' (२।३।९८) सूद् । सूद्यमानं-सूदमानं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिगप्र० । मधुपूर्व०, मधुं सूदयतीति । अनेन अनप्र० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिग्लोपः ।
असंज्ञायामपि
[रिपुदमनः] रिपून् दमयतीति । अनेन अनप्र० । शेषं पूर्ववत् । [कुलदमनः ] कुलं दमयतीति । अनेन अनप्र० । शेषं पूर्ववत् । [परानर्दनः ] परान् अर्दयतीति । अनेन अनप्र० । शेषं पूर्ववत् । [ रोगनाशनः ] रोगान् नाशयतीति । अनेन अनप्र० । शेषं पूर्ववत् । [अरिसूदनः ] अरीन् सूदयतीति । अनेन अनप्र० । शेषं पूर्ववत् ।
[नर्दनः] नर्द शब्दे (३०२) नत् । नर्दमानं(नर्दन्तं) प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिग्प्र० । नर्दयतीति । अनेन अनप्र० । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिगलोपः ।
2. कदु (३१५) - 'क्रदु रोदनाह्वानयोः' (३१६) क्रद् । 'उदितः स्वरान्नोऽन्तः' (४।४।९८) क्रन्द्, सम्पूर्व० । संक्रन्दतीति ।
+ श० म० न्या० 'कृषं विलेखने' (५०६) कृष् ।