Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 297

२८०
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
शत्रून्-रागादीन् जयतीति शत्रुञ्जयः । 'भृ-वृ-जि-तृ-तप-दमेश्च नाम्नि' (५।१।११२) खप्र० → अ । 'नामिनो गुणोऽक्ङिति' (४।३।१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय' (१।२।२३) अय् । 'खित्यनव्ययाऽरुषो'० (३।२।१११) मोऽन्तः ।
यद् प्रथमा सि । अवर प्रथमा सि । वलभ्यास्तत्र ।
द्विः ‘क्रियाविशेषणात्' (२।२।४१) अम् । प्रथमं द्वौ वारौ = द्विः । 'द्वि-त्रि-चतुरः सुच्' (७।२।११०) सुच्प्र०, ततोऽम् ।
'भुजंप पालना-ऽभ्यवहारयोः' (१४८७) भुज् । भविष्यन्ती स्यामहे । 'लघोरुपान्त्यस्य (४।३।४) गु० ओ । 'च-ज: क-गम्' (२।१।८६) ज० → ग० । 'अघोषे'० (१।३।५०) ग० → क० । 'नाम्यन्तस्था'० (२।३।१५) षत्वम् । क-षयोगे क्ष० । 'पां पाने (२) पा । भविष्यन्ती स्यामस् ।
[योऽयमध्वातिक्रान्त आ शत्रुञ्जयात् तस्य यदवरं वलभ्यास्तत्र युक्ता द्विरध्यैमहि, द्विः सक्तूनपिबाम ] अतिक्रामति स्म । 'गत्यर्था-ऽकर्मक'० (५।१।११) क्तप्र० → त । अतिक्रम्यते स्म = अतिक्रान्तः । क्तप्र० → त । 'अहन्पञ्चमस्य क्वि-क्ङिति' (४।१।१०७) दीर्घत्वम् ।
युजंपी योगे' (१४७६) युज् । युज्यते स्म = युक्ता-मिलिता इत्यर्थः ।
अधि 'इंङ्क अध्ययने' (११०४) इ । ह्यस्तनी महि । 'स्वरादेस्तासु' (४।४।३१) वृ० ऐ । 'पां पाने' (२) पा । ह्यस्तनी म । 'कर्त्तर्य'० (३।४।७१) शव् । श्रौति-कृवु-धिवु-पा'० (४।२।१०४) पिबादेशः । 'म-व्यस्याः' (४।२।११३) ब० → बा० । अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् ।। ___ [योऽयमध्वा निरवधिको गन्तव्यस्तस्य यदवरं वलभ्यास्तत्र द्विरोदनं भोक्तास्महे, द्विः सक्तून् पातास्मः ] निर्गतोऽवधिर्यस्मात् सः = निरवधिकः । 'शेषाद् वा' (७।३।१७५) कच्प्र० → क ___ 'भुजंप पालना-ऽभ्यवहारयोः' (१४८७) भुज् । श्वस्तनी तास्महे । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ । 'च-जः क-गम्' (२।१।८६) ज० → ग० । 'अघोषे० (१।३५०) ग० → क० । 'पां पाने' (२) पा । श्वस्तनी तास्मस् ।
[योऽमध्वा गन्तव्य आ शत्रुञ्जयात् तस्य यत् परं वलभ्यास्तत्र द्विरोदनं भोक्तास्महे, द्विः सक्तून् पातास्मः] 'भोक्तास्महे' पूर्ववत् । 'पां पाने (२) पा । श्वस्तनी तास्मस् ॥छ।।
कालस्याऽनहोरात्राणाम् ॥ ५।४७ ॥ [कालस्य] काल षष्ठी ङस् ।
[अनहोरात्राणाम् ] अहश्च रात्रिश्च = अहोरात्रम् । 'ऋक्सामय॑जुषधेन्वनडुह-वाङ्मनसा-ऽहोरात्र-रात्रिंदिव-नक्तंदिवाऽहदिवोर्वष्ठीव-पदष्ठीवा-ऽक्षिभ्रुव-दारगवम्' (७।३।९७), अहोरात्रं निपातितम् । अहोरात्रं च ३ = अहोरात्राणि । न अहोरात्राणि = अनहोरात्राणि, तेषाम् । 'अह्नः' (२२११७४) रुत्वम् । अहःशब्दस्य रात्रिशब्दस्य च अर्वाग्भागश्चेन्न भवतीत्यर्थः ।
[योऽयमागामी संवत्सरस्तस्य यदवरमाग्रहायण्यास्तत्र जिनपूजां करिष्यामोऽतिथिभ्यो दानं दास्यामहे]
'ओहांक त्यागे' (११३१) हा । जहाति कालान्तरमिति हायनः । 'हः काल-व्रीह्योः' (५।१।६८) टनणप्र० → अन । 'आत ऐः कृजौ' (४।३।५३) आ० → ऐ० । “एदैतोऽयाय' (१।२।२३) आय् । अग्रं हायनस्य = अग्रहायणः ।
शब्दरत्नमहोदधौ-अमरकोषे च अहोरात्रशब्दः पुल्लिङ्गेऽस्ति ।