Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

SR No.: 003295
Original Sutra Author: N/A
Author: Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2012
Total Pages: 400
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 294

पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः॥
२७७
क्रियताम्, कि क्षिप्रार्थे भविष्यन्तीविधानेन ? एवमपि कृते भविष्यन्ती सेत्स्यति । क्षिप्रार्थे नेति वक्तव्ये भविष्यन्तीवचनं श्वस्तनीविषयेऽपि भविष्यन्ती यथा स्यादित्येवमर्थम् ।
[उपाध्यायश्चेच्छ्वः शीघ्रमागमिष्यति एतेश्वः क्षिप्रमध्येष्यामहे] श्वस् प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२।७)
सिलुप्।
आशंसार्थे खल्वपि दर्शयतीत्यर्थः
[ उपाध्यायश्चेदागच्छति, आगमत्, आगमिष्यति, आगन्ता वा आशंसेऽवकल्पये संभावये युक्तोऽधीयीय] 'आङ ः शसुङ् इच्छायाम्' (८५३) आशंस् । वर्तमाना ए।
'कृपौङ् सामर्थ्य' (९५९) कृप्, अवपूर्व० । अवकल्पमानं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ'० (३।४।२०) णिग्प्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० अर् । 'ऋ-र लु-लं कृपोऽकृपीटादिषु' (२।३।९९) लत्वम् ।
'भू सत्तायाम्' (१) भू, सम्पूर्व० । संभवन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृ'० (३।४।२०) णिगप्र० । 'नामिनोऽकलि-हलेः' (४।३।५१) वृद्धि: औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् । वर्तमाना ए । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'नामिनो'० (४।३।१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) अय् ।
'इंङ् अध्ययने' (११०४) इ, अधिपूर्व० । सप्तमी ईय । 'धातोरिवर्णोवर्णस्येयुत्'० (२।१५०) इय् ।
अत्र 'भूतवच्चाऽऽशंस्ये वा' (५।४।२) इत्यस्य प्राप्तौ आशंसार्थोपपदयोगे सप्तमी विहिता ।
क्षिप्रा-ऽऽशंसार्थयोर्युगपत्योगे क्षिप्रार्थनिबन्धना भविष्यन्ती आशंसार्थनिबन्धना सप्तमी वा भवतीत्याह - द्वयोरुपपदयोः सप्तम्येव भवति शब्दतः परत्वात् - 'आशंसे क्षिप्रमधीयीय' ॥छ।।
सम्भावने सिद्धवत् ॥ ५।४।४ ॥ [सम्भावने] सम् 'भूण् अवकल्कने' (१७२२) भू । 'चुरादिभ्यो णिच्' (३।४।१७) णिच्प्र० । 'नामिनोऽकलिहलेः' (४।३।५१) वृद्धिः औ । 'ओदौतोऽवाव्' (१।२।२४) आव् । सम्भाव्यते = सम्भावनम् । 'अनट्' (५।३।११४) अनट्प्र० → अन । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिच्लोपः । तस्मिन् ।
[सिद्धवत् ] 'षिधू गत्याम्' (३२०) षिध् । ('षिधूंच् संराद्धौ' (११८५) षिध्) । 'षः सोऽष्ट्यै-ष्ठिव-ष्वष्कः' (२।३।९८) सिध् । सिध्यति स्म = सिद्धः । 'गत्यर्था-ऽकर्मक-पिब-भुजेः' (५।१।११) क्तप्र० → त । 'अधश्चतुर्थात् तथोर्धः' (२।११७९) तस्य धः । 'तृतीयस्तृतीय-चतुर्थे' (१।३।४९) धस्य दः । सिद्ध इव = सिद्धवत् । 'तत्र' (७।१।५३) वत्प्र० । ('स्यादेरिवे' (७।१।५२) वत्प्र०) । भूतवदित्यर्थः ।
हेतोः शक्तिश्रद्धानं-संभावनम्, तस्मिन् ।
[समये चेत् प्रयत्नोऽभूत्, उदभूवन् विभूतयः] 'भू सत्तायाम्' (१) भू । अद्यतनी दि → त् । 'सिजद्यतन्याम्' (३।४।५३) सिच् । 'पिबैति-दा-भू-स्थः सिचो लुप् परस्मै न चेट' (४।३।६६) सिच्लुप् । 'भवतेः सिज्लुपि' (४।३।१२) इत्यनेन गुणनिषेधः । 'अड् धातो'० (४।४।२९) अट् ।
भू । अद्यतनी अन् । 'सिजद्यतन्याम्' (३।४५३) सिच् । 'सिचि परस्मै'० (४।३।४४) वृद्धिः औ । 'ओदौतो'० (१।२।२४) आव् । 'भुवो वः'० (४।२।४३) ऊ । [पिबैति'० (४।३।६६) सिच्लुप् । 'धातोरिवर्णो० (२।१।५०) उव् । 'भुवो वः'० (४।२।४३) ऊ । 'अड् धातो० (४।४।२९) अट्] । विभूति प्रथमा जस् । 'जस्येदोत्' (१।४।२२) इ० → ए० । 'एदैतोऽयाय' (१।२।२३) अय् ।