________________
पञ्चमाध्यायस्य तृतीयः पादः ॥
१९७
[दायो दत्तः] 'डुदांग्क दाने' (११३८) दा । दीयते = दायः । अनेन घञ्प्र० → अ । 'आत ऐः कृऔ' (४।३५३) आ० → ऐ० । एदैतोऽयाय' (१।२।२३) आय् ।
[लाभो लब्धः ] 'डुलभिंष् प्राप्तौ' (७८६) लभ् । लभ्यते = लाभो लब्धः । अनेन घप्र० → अ । “णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिः आ ।। ___भावो भवत्यर्थः साध्यरूपः क्रियासामान्यं धात्वर्थः, स धातुनैवोच्यते, तत्रैव च त्यादयः क्त्वातुममस्तव्यानीयादयश्च भवन्ति । यस्तु भावो धात्वर्थधर्मः सिद्धता नाम लिङ्गसंख्यायोगी स द्रव्यवद् धात्वर्थादन्यः, तत्रायं घजादिविधिः, तेन तद्योगे लिङ्गवचनभेदः सिद्धो भवत्यर्थः ।
[पाकः, पाकौ, पाकाः] पचनम् = पाकः - पाकौ - पाकाः । अनेन घबप्र० → अ । 'णिति' (४।३५०) उपान्त्यवृद्धिः । 'क्तेऽनिटश्च-जोः'० (४।१।१११) च० →क । सि-औ-जस् ।
[पचनं, पचने, पचनानि] पच्यते-पच्येते-पच्यन्ते = पचनं-पचने-पचनानि । 'अनट्' (५।३।१२४) अनट्प्र० → अन । प्र० सि । 'अतः स्यमोऽम्' (१।४।५७) अम् । प्र० औ । 'औरीः' १।४५६ ई । प्र० जस् । 'नपुंसकस्य शिः' (१।४।५५) शि० → इ० । 'स्वराच्छौ' (१।४।६५) नोऽन्तः । 'नि दीर्घः' (१।४।८५) दीर्घः ।
[पक्तिः, पक्ती, पक्तयः ] पचनम् = पक्ति:-पक्ती-पक्तयः । 'स्त्रियां क्तिः' (५।३।६१) क्तिप्र० → ति । सि-औजस् ॥छा।
इडोऽपादाने तु टिद् वा ॥५।३।१९ ॥ [इङ : ] इङ् पञ्चमी ङसि । [अपादाने] अपादान सप्तमी ङि । [तु] तु प्रथमा सि । [टित् ] ट् इदनुबन्धो यस्य सः = टित् । [वा] वा प्रथमा सि । [अध्यायः] अधि 'इंङ्क् अध्ययने' (११०४) इ । अध्ययनमध्यायः । [अध्यायः] अधीयते इत्यध्यायः ।
[ उपाध्यायः] उपेत्य - समीपे आगत्याधीयतेऽस्मात् इति उपाध्यायः । अनेन घञ्प्र० → अ । 'नामिनोऽकलिहलेः' (४।३५१) वृ० ऐ । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) आय् ।
टित्करणसामर्थ्यात् स्त्रियां क्तिर्बाध्यते । ननु 'पूर्वेऽपवादा अनन्तरान् विधीन् बाधन्ते नोत्तरान्' (न्या० सं०वक्ष०(१) सूत्र(३६) न्यायात् अयं घञ् अलमेव बाधते न क्तिमिति वचनं बाधित्वा क्तिप्राप्नोतीत्याह - टित्त्वस्य हि स्त्रियां ङीप्रत्ययफलं ततो यदि स्त्रियां क्तिर्भविष्यति तदा किं टिद्विधानेन ।
[उपाध्यायी, उपाध्याया ] उपाध्याय पूर्ववन्निष्पन्नं मण्ड्यते । 'आत्' (२।४।१८) आप्प्र० → आ । टित्फलं .'अणजेयेकण्'० (२।४।२०) ङी ॥छ।।
+ श० म० न्या० - यदा तूपाध्यायस्य स्त्रीति धवयोगो विवक्ष्यते तदा 'मातुलाचार्योपाध्यायाद् वा' (२।४।६३) इति नित्यं ड्यां तद्योगे च वा 'आन्' इत्यन्तागमे - उपाध्यायानी उपाध्यायीति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jaineli
www.jainelibrary.org
